روزی که تهران آلوده‌ترین شهر جهان شد

جمعه گذشته 20 فروردین 1401 تهران بر اثر طوفان آلوده ترین شهر جهان شد! طوفان گرد و غبار باعث کیفیت پایین هوا می شود. سازمان جهانی بهداشت تخمین می زند که سالانه هفت میلیون نفر به دلیل کیفیت پایین هوا جان خود را از دست می دهند. خطرات شامل سکته مغزی، بیماری قلبی، سرطان ریه و آسم است.

این طوفان‌ها بینایی را کاهش می‌دهند، فلزات مشتق از خاک را افزایش می‌دهند و تصور می‌شود که مسئول بدتر شدن علائم آسم، بدتر شدن مشکلات تنفسی، تحریک پوست و انتشار گسترده قارچ‌ها هستند. تصور می‌شود که طوفان‌های صحرا مسئول گسترش هاگ‌های کشنده مننژیت در آفریقای مرکزی هستند، جایی که سالانه 250000 نفر به این بیماری کشنده مبتلا می‌شوند. منشأ طوفان شن بیابان ها و زمین های خشک است که حدود 40 درصد از مساحت زمین را در بر می گیرد. هر ساله بین 2 تا 3 میلیون تن ذرات ریز از آفریقا در طوفان های گرد و غبار استخراج می شود که حاصلخیزی خاک را به صورت محلی کاهش می دهد، اما اثرات آنها را می توان در سایر نقاط جهان مشاهده کرد: گرد و غبار بیابان باعث حملات آسم در کودکان در خاورمیانه می شود. تا دریای کارائیب گسترش می یابد.

بیشتر طوفان های گرد و غبار رویدادهای طبیعی هستند، اما می توانند با تغییرات آب و هوایی، خشکسالی، تخریب زمین و مدیریت ناپایدار منابع آب و زمین تشدید شوند. تا زمانی که ذرات ماسه بزرگتر باشند و دورتر سفر نکنند، ذرات گرد و غبار می توانند هزاران مایل را طی کنند. گرد و غبار نقش بسیار فعالی در چرخه های بیوژئوشیمیایی زمینی و اقیانوسی ایفا می کند و بر اقلیم جهانی تأثیر می گذارد. تعاملات مختلف پیچیده هستند و به طور کامل درک نشده اند. گرد و غبار هم اقیانوس ها و هم جنگل ها را بارور می کند. گرد و غبار بر سیستم آب و هوایی تأثیر می گذارد و می تواند خشکسالی را به دلیل تغییرات در تعادل تشعشعات زمین تشدید کند.

از سوی دیگر، گرد و غبار می تواند بارندگی را به عنوان هسته ای برای قطرات باران افزایش دهد. بهره وری نیروی کار و درآمد خانوارها در این طوفان ها کاهش یافته است: میلیون ها نفر بیکار هستند. کارگاه ها و دفاتر تعطیل هستند. طوفان های گرد و غبار همچنین می توانند با بستن فرودگاه ها و مدارس، قطع ارتباطات و زنجیره تامین، نابودی محصولات کشاورزی و افزایش پذیرش در بیمارستان ها بر اقتصادهای منطقه تأثیر بگذارند و در عین حال با تأثیر نامطلوب بر خاک، بهره وری کشاورزی را کاهش دهند. گرد و غبار محصولات فتوسنتز را کاهش می دهد و بر عملکرد گیاه تأثیر منفی می گذارد. ذرات گرد و غبار می توانند هزاران مایل را در طول این طوفان ها طی کنند و همچنین می توانند عوامل بیماری زا و مواد مضر را حمل کنند و باعث مشکلات حاد و مزمن تنفسی شوند.

در اروپا و آفریقا، قرار گرفتن در معرض گرد و غبار با ترویج پوشش گیاهی، اتخاذ شیوه‌های مدیریت کشاورزی و خاک، و همچنین حصارکشی برای محافظت در برابر شن و غبار که مستقیماً فعالیت‌های انسانی را به چالش می‌کشد، امکان‌پذیر شده است. نظارت هماهنگ، مدل‌سازی، پیش‌بینی و سیستم‌های هشدار اولیه نیز برای کاهش تأثیر ضروری است. سرمایه گذاری بیشتر در فناوری پیش بینی و همچنین بهبود مدیریت کشاورزی و جنگلداری مورد نیاز است. عدم آگاهی زیست محیطی چالش های ناشی از طوفان های شن را نادیده می گیرد. اطلاعات محدود موجود، تصویری تاریک را نشان می دهد. طوفان های گرد و غبار بر سلامت و معیشت میلیون ها نفر در سراسر جهان تأثیر می گذارد. در خاورمیانه و شمال آفریقا، سالانه حدود 13 میلیارد دلار در تولید ناخالص داخلی به دلیل طوفان های گرد و غبار از دست می رود. خسارات مالی ناشی از طوفان های گرد و غبار در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) سالانه بالغ بر 150 میلیارد دلار است.

بر اساس گزارش بانک جهانی، عراقی‌ها در حال مرگ زودرس هستند و طوفان‌های گرد و غبار ایران عوارض قلبی عروقی را حداقل یک درصد افزایش داده است. کاهش آلودگی گرد و غبار در این منطقه طی دهه گذشته به خوبی توسط دانشمندان کنترل شده و تاکنون مثبت بوده است، اما تنش های سیاسی مانع همکاری در منطقه شده است. برنامه جامع غرب آسیا توسط سازمان ملل متحد برای مقابله با طوفان های شن تقریباً در همه کشورهای منطقه هماهنگ می شود. سازمان جهانی هواشناسی شمال آفریقا، خاورمیانه و اروپا (WMO) سیستم هشدار طوفان گرد و غبار در حال حاضر پیش‌بینی‌های نسبتاً به موقع و باکیفیت طوفان گرد و غبار را ارائه می‌کند.

در نهایت، مفاد کنوانسیون آلودگی هوای فرامرزی نیز از انسان و محیط زیست در برابر آلودگی گرد و غبار محافظت می کند و ائتلاف های بین المللی جدید به رهبری سازمان ملل برای مقابله با طوفان های گرد و غبار در حال ظهور هستند. این تلاش ها را می توان از طریق سیاست های مالی موثر ملی و منطقه ای برای واکنش زودهنگام به طوفان های گرد و غبار تقویت کرد. کشورهایی که هم در داخل و هم در خارج از کشور فعالیت می کنند باید طرح های اصلی را برای شناسایی روند طوفان های گرد و غبار، نقاط داغ، منابع و محرک ها، کاهش اثرات بهداشتی، زیست محیطی و اقتصادی و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه طراحی کنند.

اقدامات رایج برای کاهش خطر طوفان های گرد و غبار در مناطق نیمه خشک شامل مالچ پاشی سطح خاک با مالچ پاشی، کاشت بوته ها و درختان، شکستن باد و ایجاد حصارها، مانند استفاده از پوشش گیاهی مرده است. با احتمال کم یا بدون هیچ شانسی برای توقف این طوفان ها در کوتاه مدت تا میان مدت، استراتژی های سازگاری و کاهش محلی در بلندمدت طراحی می شوند.

* منتشر شده در روزنامه اعتماد