خیابان ولیعصر شریان اصلی و قلب تپنده تهران تنها یک مسیر عبور و مرور نیست؛ این خیابان ۱۸ کیلومتری طولانی ترین خیابان درخت کاری شده خاورمیانه و یکی از بلندترین ها در جهان گنجینه ای از تاریخ فرهنگ و هویت پایتخت ایران است. از روزهای نخست شکل گیری اش به عنوان یک جاده اختصاصی تا تبدیل شدن به گذرگاهی عمومی و نمادی از تحولات شهری و اجتماعی ولیعصر روایتگر داستان پرفراز و نشیب تهران معاصر است. این خیابان با درختان چنار کهنسال مراکز فرهنگی و تجاری متنوع و جاذبه های دیدنی متعدد جایگاهی ویژه در خاطرات جمعی و زندگی روزمره شهروندان تهرانی دارد.
علت ساخت این خیابان
ایده اولیه احداث خیابان ولیعصر به دوران پهلوی اول بازمی گردد. در سال ۱۳۰۰ شمسی رضاخان که در آن زمان وزیر جنگ بود تصمیم به ساخت جاده ای گرفت که بعدها به خیابان پهلوی و سپس ولیعصر تبدیل شد. عبدالله مستوفی در کتاب خود انگیزه اصلی این ساخت و ساز را نیاز به ایجاد ارتباطی مستقیم و اختصاصی بین کاخ سعدآباد در شمال تهران و کاخ مرمر در مرکز شهر عنوان کرده است. این جاده در ابتدا بیشتر یک مسیر دسترسی برای دربار و مقامات بود.
از جاده پهلوی تا خیابان ولیعصر
ساخت و درخت کاری اولیه این مسیر از سال ۱۳۰۰ شمسی آغاز شد و در سال ۱۳۰۷ بخش های بالایی آن سنگفرش گردید. با گسترش استفاده از آسفالت در شهرسازی مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۹ قانونی برای توسعه خیابان های تهران تصویب کرد و جاده مخصوص پهلوی برای اولین بار قیرریزی شد. آسفالت کامل این خیابان در سال ۱۳۱۱ صورت گرفت.
این مسیر در ابتدا «جاده مخصوص پهلوی» نامیده می شد و تردد در آن محدود بود. پس از شهریور ۱۳۲۰ و پایان دوره رضاشاه این جاده عمومی شد و کم کم به شکل یک خیابان شهری درآمد. نام آن در دوران پهلوی به «خیابان پهلوی» تغییر یافت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ نام این خیابان ابتدا به «خیابان مصدق» تغییر کرد. اما پس از گذشت حدود دو سال و نیم و همزمان با وقایع خرداد سال ۱۳۶۰ نام آن به صورت رسمی به «خیابان ولیعصر» که امروزه می شناسیم تغییر یافت و این نام تا کنون باقی مانده است.
جایگاه خیابان ولیعصر در فرهنگ مردم محلی
خیابان ولیعصر به دلیل طول زیاد درختان چنار قدیمی و موقعیت مرکزی جایگاه ویژه ای در فرهنگ و خاطرات مردم تهران دارد. این خیابان به عنوان یکی از زیباترین خیابان های جهان شناخته می شود و نمادی از هویت شهری تهران است. بسیاری از رویدادهای مهم اجتماعی و فرهنگی در طول تاریخ در اطراف این خیابان یا در مسیر آن رخ داده اند.
ولیعصر علاوه بر کارکرد ارتباطی یک کانون فرهنگی و تجاری مهم است. وجود پارک های بزرگ مانند ملت و ساعی در حاشیه آن مراکز خرید متنوع رستوران ها کافه ها موزه ها و تئاتر شهر آن را به پاتوقی برای اقشار مختلف مردم تبدیل کرده است. ثبت ملی این خیابان در سال ۱۳۹۰ نشان دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است.
درختان خیابان ولیعصر
یکی از بارزترین ویژگی های خیابان ولیعصر ردیف درختان چنار کهنسال در دو سوی آن است. کاشت این درختان از همان سال ۱۳۰۰ شمسی آغاز شد. در ابتدا حدود ۱۸ هزار (و به روایتی تا ۲۴ هزار) اصله چنار با فاصله دو متر از یکدیگر کاشته شد و بین آن ها نیز بوته های گل سرخ قرار داشت. برای آبیاری این درختان نهرهایی کشیده شد و حتی در سه راه زعفرانیه دو حلقه چاه حفر گردید.
نگهداری از این درختان همواره اهمیت داشته است. در زمستان ۱۳۱۹ پای درختان گودبرداری و کوددهی شد و حتی پی کنی استخر بزرگی بین محمودیه و تجریش برای ذخیره آب آغاز شد که ناتمام ماند. متاسفانه در طول دهه های اخیر تعداد این درختان به شدت کاهش یافته است. در حالی که در گذشته حدود ۱۸ هزار چنار در این خیابان وجود داشت آمارهای اخیر تعداد آن ها را حدود ۸ هزار اصله اعلام می کنند. آلودگی هوا عدم نگهداری مناسب نفوذ مصالح ساختمانی و بتنی شدن جوی ها و حتی خشکاندن عمدی توسط برخی افراد از مهمترین دلایل از بین رفتن این سرمایه های طبیعی و هویتی خیابان ولیعصر هستند.
جاذبه های دیدنی خیابان ولیعصر تهران
خیابان ولیعصر به دلیل طول زیاد و عبور از مناطق مختلف تهران میزبان تعداد زیادی از جاذبه های دیدنی فرهنگی و تفریحی است. این اماکن نقش مهمی در جذب بازدیدکننده و هویت این خیابان دارند.
باغ فردوس
این باغ زیبا در شمال خیابان ولیعصر واقع شده و امروزه به عنوان موزه سینمای ایران شناخته می شود. عمارت قاجاری باغ فردوس با معماری چشم نواز و فضای سبز دلنشین یکی از مقاصد فرهنگی مهم در این منطقه است.
پارک ملت
یکی از بزرگترین و محبوب ترین پارک های تهران که در حاشیه شرقی خیابان ولیعصر قرار دارد. پارک ملت با دریاچه فضای سبز وسیع امکانات تفریحی و مسیرهای پیاده روی تفرجگاهی مهم برای شهروندان و بازدیدکنندگان است.
تئاتر شهر
ساختمان مدور و منحصر به فرد تئاتر شهر در چهارراه ولیعصر یکی از مهمترین مراکز هنرهای نمایشی ایران است. این بنای معماری مدرن نمادی از فعالیت های فرهنگی در مرکز شهر تهران محسوب می شود.
بازار تجریش
در انتهای شمالی خیابان ولیعصر بازار قدیمی و سنتی تجریش قرار دارد. این بازار با فضایی زنده و پویا انواع محصولات از جمله میوه سبزیجات ادویه صنایع دستی و پوشاک را عرضه می کند و یکی از پربازدیدترین نقاط تهران است.
موزه مقدم
خانه ای تاریخی و بسیار زیبا که متعلق به خانواده مقدم از مجموعه داران مشهور بود. این موزه با معماری خاص اشیاء عتیقه و فضای دلنشین یکی از نفیس ترین خانه های تاریخی تهران در نزدیکی خیابان ولیعصر است.
پارک ساعی
این پارک در بخش مرکزی خیابان ولیعصر قرار دارد و به دلیل طراحی خاص و وجود انواع گونه های گیاهی و جانوری (مانند پرندگان) فضایی آرامش بخش و دلپذیر برای استراحت و تفریح فراهم می کند.
فرهنگستان هنر
یکی از نهادهای عالی فرهنگی و هنری کشور که در نزدیکی چهارراه ولیعصر واقع شده است. این مجموعه شامل نگارخانه ها و فضاهای فرهنگی متعددی است که میزبان رویدادها و نمایشگاه های هنری مختلف هستند.
مشکلات فعلی خیابان ولیعصر تهران
با وجود اهمیت تاریخی و فرهنگی خیابان ولیعصر با چالش های متعددی روبروست. اصلی ترین مشکل نابودی تدریجی درختان چنار قدیمی است که هویت اصلی این خیابان را تشکیل می دهند. آلودگی هوا کمبود آب نفوذ سیمان و آهک به ریشه درختان و عدم نگهداری مناسب بقای این درختان را تهدید می کند.
علاوه بر این معماری ناهمگون ساختمان های اطراف ناهماهنگی برخی زیرساخت های شهری مانند ایستگاه های بی آر تی با بافت تاریخی خیابان و افزایش جانوران موذی در نهرهای حاشیه از دیگر مشکلاتی هستند که زیبایی و کارکرد این خیابان مهم را تحت تاثیر قرار داده اند.
دسترسی به خیابان ولیعصر
خیابان ولیعصر به عنوان یکی از طولانی ترین خیابان های تهران از میدان راه آهن در جنوب آغاز شده و تا میدان تجریش در شمال امتداد می یابد. این خیابان از مناطق شهرداری ۱ ۳ ۶ و ۱۱ عبور می کند و به میدان های مهمی نظیر منیریه ولیعصر و ونک متصل می شود.
دسترسی به این خیابان بسیار آسان است. خط ۷ اتوبوس های بی آر تی بخش بزرگی از مسیر آن را پوشش می دهد و ایستگاه های متعددی در طول خیابان دارد. همچنین چندین ایستگاه مترو در تقاطع های مهم با این خیابان قرار گرفته اند که امکان دسترسی از نقاط مختلف شهر را فراهم می کنند.
مراکز خرید مهم در خیابان ولیعصر
خیابان ولیعصر از دیرباز یکی از مراکز اصلی خرید در تهران بوده است. در طول این خیابان از شمال تا جنوب انواع فروشگاه ها مغازه ها و پاساژهای بزرگ و کوچک قرار دارند. این مراکز خرید پاسخگوی نیازهای متنوع شهروندان از پوشاک و لوازم خانگی گرفته تا کتاب و محصولات فرهنگی هستند.
اگرچه منبع به تمام مراکز خرید اشاره نکرده اما وجود بازارهایی مانند بازار صفویه و مراکز خرید بزرگ مانند جام جم در این خیابان نشان دهنده اهمیت تجاری آن است. تنوع فروشگاه ها و دسترسی آسان ولیعصر را به مقصدی جذاب برای خرید تبدیل کرده است.
رستوران ها و کافه های خیابان ولیعصر
خیابان ولیعصر با داشتن تعداد زیادی رستوران فست فود و کافه یکی از قطب های اصلی شکم گردی و پاتوق های اجتماعی در تهران است. در گذشته کافه های معروفی با سبک فرنگی در این خیابان فعالیت داشتند.
امروزه نیز در جای جای این خیابان به ویژه در بخش های مرکزی و شمالی می توانید انواع غذاخوری ها و کافه های دنج را پیدا کنید که فضایی مناسب برای صرف غذا نوشیدنی و گذراندن وقت با دوستان فراهم می کنند. تنوع این اماکن خیابان ولیعصر را به گزینه ای عالی برای قرارهای دوستانه و خانوادگی تبدیل کرده است.
خیابان ولیعصر تهران کجاست؟
خیابان ولیعصر طولانی ترین خیابان تهران است که از میدان راه آهن در جنوب شهر آغاز شده و تا میدان تجریش در شمال تهران امتداد دارد.
خیابان ولیعصر تهران منطقه چند است؟
خیابان ولیعصر از چندین منطقه شهرداری تهران عبور می کند؛ شامل مناطق ۱ ۳ ۶ و ۱۱.
چگونه به خیابان ولیعصر بروم؟
می توانید از خط ۷ اتوبوس های بی آر تی که در طول خیابان ایستگاه های متعددی دارد استفاده کنید یا از ایستگاه های مترو در تقاطع های اصلی آن بهره ببرید.
چه کسی دستور ساخت خیابان ولیعصر را داد؟
احداث اولیه این مسیر در سال ۱۳۰۰ شمسی به دستور رضاخان که در آن زمان وزیر جنگ بود آغاز شد.
چرا نام خیابان ولیعصر تغییر کرد؟
نام این خیابان پس از انقلاب ۱۳۵۷ از «پهلوی» ابتدا به «مصدق» و سپس پس از وقایع سال ۱۳۶۰ به «ولیعصر» تغییر یافت.