کوهستان ها همواره نمادی از عظمت چالش و زیبایی بکر طبیعت بوده اند. در میان این ستون های سنگی و یخی عظیم قلل هشت هزار متری هیمالیا جایگاهی ویژه دارند؛ نه تنها به دلیل ارتفاع سر به فلک کشیده بلکه به خاطر داستان های پرفراز و نشیب فتوحات جسورانه و متأسفانه تراژدی های غم انگیزی که در دامنه های آن ها رخ داده است. کوه نانگا پاربات در پاکستان یکی از این قلل افسانه ای است که نامش با دشواری بی حد و حصر و فاجعه گره خورده است. این کوه باشکوه به دلیل شرایط فوق العاده خطرناک صعود و تعداد بالای کوهنوردانی که در راه رسیدن به قله آن جان باخته اند لقب هولناک «کوه قاتل» را به خود اختصاص داده است. درک عمق این لقب مستلزم نگاهی دقیق به جغرافیای بی رحم تاریخچه پرخطر صعودها و حوادث تلخی است که بر این کوه گذشته است. این مقاله به بررسی جامع نانگا پاربات از موقعیت و مشخصات آن گرفته تا دلایل شهرتش به عنوان یکی از مرگبارترین کوه های جهان و آمار تکان دهنده جان باختگان در مسیرهای آن می پردازد تا تصویری روشن از چالش های بی بدیل این کوهستان ارائه دهد.
معرفی کوه نانگا پاربات در پاکستان
نانگا پاربات یکی از برجسته ترین و با ابهت ترین قلل کره زمین در بخش غربی رشته کوه های عظیم هیمالیا واقع شده است. این کوهستان عظیم که بخشی از قلمرو پاکستان محسوب می شود به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و ارتفاع قابل توجهش همواره مورد توجه کوهنوردان و جغرافی دانان بوده است. قرارگیری آن در انتهای غربی هیمالیا آن را از سایر قلل هشت هزار متری جدا می کند و به آن جلوه ای منحصربه فرد می بخشد. نانگا پاربات نه تنها یک قله بلکه یک توده کوهستانی عظیم است که با دیواره ها و یال های بسیار بلند و شیب دار احاطه شده است.
نانگاپاربات نهمین قله مرتفع جهان
با ارتفاع رسمی ۸۱۲۶ متر (۲۶٬۶۶۰ فوت) از سطح دریا نانگا پاربات به عنوان نهمین قله بلند جهان شناخته می شود. این ارتفاع آن را در رده قلل هشت هزار متری قرار می دهد که صعود به هر یک از آن ها مستلزم آمادگی جسمانی روحی و فنی بسیار بالاست. برجستگی نسبی (Prominence) این قله نیز بسیار چشمگیر است و نشان دهنده استقلال آن از سایر توده های کوهستانی مجاور است. این ویژگی به همراه دیواره های عظیم آن نانگا پاربات را به یک هدف کوهنوردی بسیار چالش برانگیز تبدیل کرده است.
محل قرارگیری نانگاپاربات
نانگا پاربات در منطقه گلگت-بلتستان پاکستان قرار دارد. این منطقه که در شمال پاکستان واقع شده محل تلاقی سه رشته کوه بزرگ هیمالیا قراقروم و هندوکش است. نانگا پاربات در جنوب رود سند و در نزدیکی شهر چلاس واقع شده و دسترسی به آن از طریق بزرگراه قراقروم امکان پذیر است اگرچه این دسترسی تنها به معنای رسیدن به مناطق پایینی کوه است و صعود به ارتفاعات بالا نیازمند پیمایش مسیرهای دشوار و خطرناک است. موقعیت آن در این منطقه کوهستانی پیچیده بر ویژگی های آب و هوایی و زمین شناسی آن تأثیر بسزایی دارد.
چرا به کوه نانگا پاربات در پاکستان کوه قاتل می گویند؟!
لقب «کوه قاتل» (Killer Mountain) برای نانگا پاربات تصادفی یا بی دلیل نیست. این نام مستعار بازتاب دهنده تاریخچه طولانی و غم انگیز این کوه در گرفتن جان کوهنوردان است. پیش از اولین صعود موفقیت آمیز در سال ۱۹۵۳ تلاش های متعددی برای فتح این قله صورت گرفت که اکثر آن ها به فاجعه ختم شدند و تعداد زیادی از کوهنوردان در این مسیر جان باختند. این آمار بالای تلفات به خصوص در سال های اولیه کوهنوردی در هیمالیا باعث شد که نانگا پاربات به سرعت شهرتی هولناک پیدا کند و از آن به عنوان یکی از مرگبارترین کوه های جهان یاد شود.
نام گذاری کوه نانگاپاربات
نام «نانگا پاربات» از واژه ای سانسکریت به معنای «کوه برهنه» گرفته شده است. دلیل این نام گذاری ممکن است به ظاهر کوه در برخی فصول یا از زوایای خاص اشاره داشته باشد که بخش های وسیعی از آن بدون پوشش برف دائمی دیده می شود. در زبان محلی (اردو) این کوه با نام «دیامر» نیز شناخته می شود که به معنای «شاه کوهستان ها» است لقبی که عظمت و ابهت آن را بازتاب می دهد. اما در مجامع کوهنوردی بین المللی نام «کوه قاتل» متأسفانه بیشتر از نام های اصلی آن شناخته شده است.
کوه عریان
تعبیر «کوه عریان» یا «برهنه» برای نانگا پاربات می تواند به چندین عامل اشاره داشته باشد. یکی از تفسیرها نبود پوشش گیاهی در ارتفاعات بالای آن و ظاهر سنگی و خشن دیواره های عظیمش است. تفسیر دیگر همان طور که در برخی منابع ذکر شده ممکن است به این موضوع برگردد که به دلیل شیب بسیار تند و بادهای شدید برف به راحتی بر روی دامنه های آن باقی نمی ماند و کوهستان در مقایسه با برخی قلل دیگر «برهنه تر» از برف به نظر می رسد. این ویژگی های طبیعی خود به دشواری و خطر صعود می افزایند زیرا کوهنوردان با مسیرهای سنگی و یخی لخت و در معرض بادهای شدید مواجه می شوند.
دشواری صعود
صعود به قله نانگا پاربات یکی از بزرگترین چالش ها در دنیای کوهنوردی در ارتفاعات بالا محسوب می شود. این کوه به دلیل ترکیبی از عوامل جغرافیایی آب و هوایی و فنی به شدت خطرناک است. دیواره های عظیم و شیب دار آن به خصوص دیواره روپال که یکی از بلندترین دیواره های سنگی جهان است مسیری بسیار فنی و طاقت فرسا را پیش روی کوهنوردان قرار می دهد. علاوه بر این ارتفاع بالای ۸۰۰۰ متر خود به معنای قرارگیری در منطقه مرگ است که بدن انسان توانایی بقا در آن را برای مدت طولانی ندارد و خطر بیماری ارتفاع بسیار جدی است.
میزان سختی صعود به نانگاپاربات
میزان سختی صعود به نانگا پاربات در میان قلل هشت هزار متری کم نظیر است. عوامل اصلی که به این سختی می افزایند عبارتند از: شرایط آب و هوایی بسیار متغیر و اغلب نامساعد با بادهای شدید و طوفان های ناگهانی خطر بالای سقوط بهمن های عظیم و ناگهانی وجود یخچال های ناپایدار و شکاف های عمیق یخی و همچنین دشواری های فنی مسیرهای صعود که نیازمند مهارت و تجربه بالاست. آمار بالای تلفات در این کوه گواه روشنی بر میزان سختی و خطرات عینی آن است.
نکاتی پیرامون صعود به نانگاپاربات
کوهنوردانی که قصد صعود به نانگا پاربات را دارند باید آمادگی بسیار بالایی داشته باشند. این آمادگی شامل تجربه کافی در صعودهای دشوار در ارتفاعات بالا آمادگی جسمانی و روحی بی نقص تجهیزات کامل و مناسب برای شرایط بسیار سرد و خطرناک و همچنین توانایی تصمیم گیری صحیح در شرایط بحرانی است. صعود به این کوه هرگز نباید اولین تجربه کوهنوردی در ارتفاعات بالای ۸۰۰۰ متر باشد. انتخاب مسیر مناسب همراهی با تیمی مجرب و حرفه ای و توجه دقیق به پیش بینی های هواشناسی از جمله نکات حیاتی برای افزایش شانس موفقیت و بقا در این کوهستان مرگبار است. حتی با رعایت تمام جوانب احتیاط نانگا پاربات کوهی غیرقابل پیش بینی باقی می ماند.
تاریخچه صعود به کوه نانگا پاربات
تاریخچه صعود به نانگا پاربات داستانی طولانی و اغلب غم انگیز از تلاش های مکرر و فداکاری های بی شمار است. پیش از اولین فتح در سال ۱۹۵۳ چندین دهه تلاش توسط کوهنوردان از ملیت های مختلف به خصوص آلمانی ها صورت گرفت که با وجود شجاعت و پشتکار فراوان همگی ناموفق بودند و با تلفات سنگین همراه شدند. این تلاش های اولیه اگرچه به قله نرسیدند اما اطلاعات ارزشمندی در مورد مسیرها شرایط کوه و چالش های پیش رو ارائه دادند که برای صعودهای بعدی حیاتی بود.
اولین صعود
اولین تلاش جدی برای صعود به نانگا پاربات در سال ۱۸۹۵ توسط آلبرت مامری کوهنورد برجسته بریتانیایی انجام شد. او و تیمش سعی در صعود از جبهه دیامیر داشتند اما مامری و دو باربر گمشده و هرگز پیدا نشدند. این اولین تراژدی در تاریخ نانگا پاربات بود. پس از آن چندین اکسپدیشن آلمانی در دهه های ۱۹۳۰ تلاش های گسترده ای را آغاز کردند که با وجود پیشرفت های فنی به دلیل طوفان های سهمگین بهمن ها و بیماری ارتفاع با تلفات بسیار سنگین همراه بودند. در یکی از فاجعه بارترین این تلاش ها در سال ۱۹۳۷ ۱۶ نفر از اعضای اکسپدیشن شامل ۷ کوهنورد و ۹ باربر در اثر یک بهمن عظیم جان باختند.
صعود هرمان بول به قله کوه نانگا پاربات
نقطه عطف در تاریخ نانگا پاربات اولین صعود موفقیت آمیز آن در ۳ ژوئیه ۱۹۵۳ بود. این صعود توسط کوهنورد اتریشی هرمان بول به عنوان بخشی از یک اکسپدیشن آلمانی-اتریشی به رهبری کارل هرلیگکافر انجام شد. بول در یک صعود انفرادی و بسیار طولانی از کمپ اصلی پس از یک شب بیواک (شب مانی بدون چادر و تجهیزات کامل) در ارتفاع بیش از ۸۰۰۰ متر موفق به رسیدن به قله شد. صعود او که بدون استفاده از اکسیژن کمکی در بخش پایانی و با اتکا به اراده ای باورنکردنی صورت گرفت یکی از برجسته ترین دستاوردهای تاریخ کوهنوردی محسوب می شود. این صعود پس از سال ها تلاش و جان باختن بیش از ۳۰ کوهنورد و باربر در تلاش های قبلی به ثمر نشست.
صعود زمستانی نانگاپاربات
نانگا پاربات یکی از آخرین قلل هشت هزار متری بود که در فصل زمستان فتح شد. صعود زمستانی قلل هیمالیا به دلیل سرمای شدید بادهای سهمگین تر و ساعات کمتر روشنایی روز به مراتب دشوارتر و خطرناک تر از صعود در فصول گرم است. تلاش های متعددی برای صعود زمستانی نانگا پاربات در طول سال ها صورت گرفت که همگی ناموفق بودند. سرانجام در ۱۶ فوریه ۲۰۱۶ تیمی متشکل از سیمونه مورو (ایتالیا) الکس تایکون (اسپانیا) و محمد علی سدپارا (پاکستان) موفق به انجام اولین صعود زمستانی این قله شدند. این صعود نیز یک رویداد تاریخی در دنیای کوهنوردی بود و مهر تأییدی بر دشواری بی نظیر نانگا پاربات در سردترین فصل سال گذاشت.
بررسی مسیرهای صعود به نانگاپاربات
نانگا پاربات دارای سه جبهه اصلی است که مسیرهای صعود مختلفی از آن ها عبور می کنند. این جبهه ها عبارتند از: جبهه دیامیر در غرب جبهه راخیوت در شمال و جبهه روپال در جنوب. هر یک از این جبهه ها ویژگی ها و چالش های خاص خود را دارند و مسیرهای متعددی بر روی آن ها گشایش شده است. انتخاب مسیر صعود معمولاً به عواملی مانند تجربه تیم شرایط کوه در فصل صعود و ترجیحات کوهنوردان بستگی دارد.
مسیرهای جبهه دیامیر
جبهه دیامیر (Diamir Face) در بخش غربی نانگا پاربات قرار دارد و مسیر اصلی و به اصطلاح «نرمال» برای صعود به قله محسوب می شود. این مسیر همان راهی است که هرمان بول برای اولین صعود از آن استفاده کرد. مسیر جبهه دیامیر شامل عبور از یخچال ها شیب های برفی و یخی و بخش های صخره ای است. با وجود اینکه این مسیر متداول ترین راه صعود است اما همچنان بسیار خطرناک بوده و با خطراتی مانند بهمن و شکاف های یخی همراه است. کمپ اصلی جبهه دیامیر معمولاً از طریق دره دیامیر قابل دسترسی است.
مسیرهای جبهه شمالی(راخیوت)
جبهه شمالی یا راخیوت (Rakhiot Face) یکی دیگر از جبهه های اصلی نانگا پاربات است. این جبهه به خاطر رخ شمالی عظیم و خطرناک خود شناخته می شود و مسیرهای روی آن کمتر از جبهه دیامیر مورد استفاده قرار می گیرند. مسیر راخیوت نیز بسیار فنی و دشوار است و با خطرات عینی زیادی همراه است. یکی از ویژگی های برجسته این جبهه دیواره راخیوت است که چشم انداز خیره کننده ای دارد اما چالش های فنی جدی را برای کوهنوردان ایجاد می کند. دسترسی به این جبهه نیز از مسیرهای خاص خود صورت می گیرد.
مسیرهای جبهه جنوب غربی(روپال)
جبهه جنوب غربی یا روپال (Rupal Face) به دلیل داشتن یکی از بلندترین دیواره های سنگی جهان شهرت جهانی دارد. این دیواره حدود ۴۵۰۰ متر ارتفاع دارد و صعود از آن یک چالش فوق العاده فنی و طاقت فرسا محسوب می شود. مسیرهای روی جبهه روپال از جمله دشوارترین مسیرهای کوهنوردی در جهان هستند و تنها کوهنوردان بسیار باتجربه و ماهر با توانایی های فنی بالا می توانند برای صعود از این جبهه اقدام کنند. اولین صعود موفقیت آمیز جبهه روپال نیز توسط رینولد مسنر و برادرش گونتر در سال ۱۹۷۰ انجام شد که با تراژدی مرگ گونتر در مسیر بازگشت همراه بود.
فصل صعود به نانگاپاربات
بهترین و معمول ترین فصل برای تلاش برای صعود به نانگا پاربات در طول ماه های تابستان در نیمکره شمالی است. به طور خاص ماه های ژوئن جولای و آگوست (خرداد تیر مرداد) به عنوان پنجره آب و هوایی نسبتاً مساعد برای صعود در نظر گرفته می شوند. در این دوره دما کمی بالاتر و شرایط آب و هوایی تا حدی پایدارتر از سایر فصول است اگرچه حتی در تابستان نیز طوفان های ناگهانی و تغییرات سریع آب و هوایی در نانگا پاربات امری رایج است. صعود در فصول دیگر به خصوص زمستان به مراتب خطرناک تر است و نیازمند تجهیزات و آمادگی ویژه ای است.
کشتار ۲۰۱۳
یکی از حوادث تلخ و بی سابقه در تاریخ نانگا پاربات که مستقیماً به خطرات کوهنوردی مربوط نبود حمله تروریستی در کمپ اصلی جبهه دیامیر در ژوئن ۲۰۱۳ بود. در این حادثه گروهی از افراد مسلح که گفته می شد وابسته به طالبان پاکستان بودند به کمپ اصلی حمله کرده و ۱۰ نفر را به قتل رساندند. قربانیان شامل ۹ کوهنورد خارجی (از کشورهای اوکراین چین نپال و یک فرد با گذرنامه آمریکایی) و یک راهنمای پاکستانی بودند. این حمله که با هدف انتقام گیری از حملات پهپادی آمریکا صورت گرفت شوک بزرگی به جامعه کوهنوردی وارد کرد و باعث شد که نگرانی هایی در مورد امنیت در مناطق کوهستانی پاکستان افزایش یابد هرچند که این حادثه یک استثنا بوده و معمولاً کوهنوردان با چنین خطراتی در این مناطق مواجه نیستند.
مرگ بار ترین کوه های دنیا
نانگا پاربات در فهرست مرگبارترین کوه های جهان جایگاه ویژه ای دارد. اگرچه آمارهای دقیق ممکن است بر اساس منابع و دوره زمانی متفاوت باشند اما به طور کلی نانگا پاربات پس از آناپورنا یک (Annapurna I) در نپال به عنوان دومین کوه ۸۰۰۰ متری با بالاترین نسبت مرگ و میر به صعود موفق شناخته می شود. تعداد دقیق کشته شدگان در نانگا پاربات در طول تاریخ کوهنوردی بر روی آن موضوعی است که آمار آن در منابع مختلف کمی متفاوت ذکر شده اما اغلب منابع معتبر تعداد تلفات را بیش از ۸۰ نفر و برخی حتی بیش از ۹۰ یا ۱۰۰ نفر در طول دهه ها تلاش برای صعود به آن اعلام کرده اند. این آمار شامل کوهنوردان و باربرانی است که در اثر حوادث مختلف مانند سقوط بهمن طوفان بیماری ارتفاع و سایر عوامل مرتبط با صعود در شرایط سخت کوهستانی جان خود را از دست داده اند. مقایسه این آمار با تعداد صعودهای موفق تصویر واضحی از خطرات عینی و چالش های بی نظیر این «کوه قاتل» ارائه می دهد.
کوه نانگا پاربات کجاست؟
کوه نانگا پاربات در بخش غربی رشته کوه های هیمالیا و در منطقه گلگت-بلتستان در شمال پاکستان واقع شده است. این کوهستان در نزدیکی رود سند قرار دارد.
تعداد کشته های کوه نانگا پاربات چقدر است؟
تعداد دقیق کشته شدگان در نانگا پاربات در طول تاریخ کوهنوردی دشوار است اما بر اساس اکثر منابع این عدد بیش از ۸۰ نفر تخمین زده می شود که شامل کوهنوردان و باربران است.
تاکنون کوهنوردان ایرانی موفق به فتح قله نانگا پاربات شده اند؟
بله چندین کوهنورد ایرانی هم مرد و هم زن در طول سال ها موفق به صعود قله نانگا پاربات شده اند و نام ایران را در فهرست فاتحان این قله دشوار ثبت کرده اند.