برای مهریه کجا باید اقدام کرد

برای مطالبه مهریه، ابتدا باید به دفترخانه ثبت ازدواج مراجعه کرد و درخواست صدور اجراییه مهریه را ارائه داد. پس از آن، پیگیری از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا در صورت لزوم، با مراجعه به دادگاه خانواده و ثبت دادخواست مهریه ادامه پیدا می کند. این مسیر حقوقی شامل مراحل اداری و قضایی متعددی است که هر زن برای احقاق حق خود ممکن است آن را طی کند و در هر گام، آگاهی از قوانین و رویه ها می تواند به او کمک شایانی کند.

تجربه مطالبه مهریه، می تواند سفری پیچیده و پرچالش باشد. زنانی که در این مسیر قدم می گذارند، خود را در برابر انبوهی از قوانین، مراحل اداری و رویه های قضایی می یابند که هر یک نیازمند شناخت دقیق و گام هایی حساب شده است. در این راهنمای جامع، تلاش می شود تا با روایتی دقیق و قابل فهم، تمامی ابعاد این فرآیند از نقطه آغازین تا رسیدن به نتیجه، برای خواننده روشن شود و مسیر مطالبه مهریه به شکلی شفاف و قدم به قدم تشریح گردد. این مقاله تلاش می کند تا با ارائه اطلاعاتی مستند و کاربردی، به زنان در تصمیم گیری آگاهانه و انجام اقدامات صحیح حقوقی یاری رساند.

مهریه چیست و چه زمانی قابل مطالبه است؟ (پیش نیازهای اولیه)

مهریه، به عنوان یکی از حقوق اساسی زن در عقد نکاح، از لحظه جاری شدن صیغه عقد، به ملکیت او درمی آید. این حق، که ریشه در آموزه های شرعی و قوانین مدنی دارد، به معنای مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج بر عهده می گیرد تا به همسر خود بپردازد. ارزش مهریه می تواند شامل پول نقد، سکه، طلا، ملک یا هر شیء باارزش دیگری باشد که با توافق طرفین تعیین می شود. این تعهد مالی، حتی قبل از وقوع طلاق و در طول زندگی مشترک نیز، برای زن قابل مطالبه است.

تعریف حقوقی و شرعی مهریه

از منظر حقوقی و شرعی، مهریه هدیه ای از سوی مرد به زن نیست، بلکه یک دین است که با انعقاد عقد نکاح بر ذمه مرد مستقر می شود و زن می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. این حق، کاملاً مستقل از سایر حقوق و تکالیف زناشویی است و ارتباطی به دوام یا اتمام زندگی مشترک ندارد. شرع اسلام و قوانین مدنی ایران، بر لزوم و اعتبار مهریه تاکید فراوان دارند و آن را پشتوانه مالی و استقلال اقتصادی زن می دانند.

تفاوت عندالمطالبه و عندالاستطاعه

در تعیین مهریه، دو اصطلاح کلیدی وجود دارد: «عندالمطالبه» و «عندالاستطاعه». مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن هر زمان اراده کند، می تواند مهریه خود را از مرد درخواست کند و مرد موظف به پرداخت آن است، بدون اینکه نیازی به اثبات توانایی مالی او باشد. اما مهریه عندالاستطاعه، شرط می کند که زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته باشد. در این حالت، بار اثبات استطاعت مالی مرد بر عهده زن است که می تواند فرآیند مطالبه را پیچیده تر کند.

حق حبس و شرایط آن

حق حبس، یکی از حقوقی است که قانونگذار برای زن در نظر گرفته است. بر اساس این حق، زن می تواند تا زمانی که تمام مهریه اش (در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد و یا اگر عندالاستطاعه است، استطاعت مرد اثبات شده باشد) به او پرداخت نشده، از تمکین خاص (روابط زناشویی) امتناع کند. البته برای استفاده از حق حبس، زن نباید قبل از مطالبه مهریه، اقدام به تمکین کرده باشد. این حق، ابزاری قانونی برای زن است تا بتواند مطالبه مهریه خود را جدی تر پیگیری کند.

زمان های مطالبه مهریه

مهریه را می توان در زمان های مختلفی مطالبه کرد و این از ویژگی های مهم این حق است. زن این اختیار را دارد که:

• قبل از طلاق: در طول زندگی مشترک و حتی زمانی که هیچ قصد طلاقی در کار نیست، می تواند مهریه خود را مطالبه کند.
• حین طلاق: همزمان با فرآیند طلاق و دعاوی مربوط به آن، امکان مطالبه و پیگیری مهریه وجود دارد.
• بعد از طلاق: حتی پس از صدور حکم طلاق و جدایی، حق مطالبه مهریه پابرجاست و زن می تواند برای دریافت آن اقدام کند.
• حتی در دوران عقد: اگر ازدواج به هر دلیلی به وصلت نینجامیده باشد و هنوز زوجین زیر یک سقف نرفته اند، زن حق مطالبه مهریه را دارد. در این شرایط، بسته به اینکه رابطه زناشویی برقرار شده باشد یا خیر، میزان مهریه قابل مطالبه (تمام مهریه یا نصف آن) متفاوت خواهد بود.

مسیر اصلی اقدام برای مهریه: از کجا شروع کنیم؟

برای مهریه کجا باید اقدام کرد؟ این سوالی است که در آغاز راه، ذهن بسیاری از زنان را به خود مشغول می کند. در ایران، دو مسیر اصلی برای مطالبه مهریه وجود دارد: مسیر اداری از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، و مسیر قضایی از طریق دادگاه خانواده. انتخاب مسیر مناسب می تواند در سرعت و نتیجه گیری پرونده تاثیرگذار باشد. در ادامه، به تشریح گام های هر یک از این مسیرها پرداخته می شود.

گام اول: مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج (مسیر اداره ثبت)

اولین گامی که اغلب توصیه می شود و در بسیاری موارد اجباری است، مراجعه به دفترخانه ای است که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده است. این اقدام برای درخواست صدور اجراییه مهریه است.

چرا ابتدا باید به دفترخانه مراجعه کرد؟ (صدور اجراییه)

بر اساس قوانین جاری، زنانی که قصد مطالبه مهریه خود را دارند، در ابتدا باید به دفترخانه رسمی ثبت ازدواج خود مراجعه کرده و تقاضای صدور اجراییه مهریه کنند. این اجراییه، سندی رسمی است که نشان دهنده دین مرد و حق زن برای دریافت مهریه است و به این ترتیب، مسیر قانونی برای وصول آن آغاز می شود. این رویه، به منظور کاهش بار پرونده ها در دادگستری و تسهیل وصول مهریه از طریق ثبت صورت می گیرد و مانع از مراجعه مستقیم به دادگاه می شود، مگر در موارد خاص که در ادامه بررسی خواهد شد.

مدارک لازم برای درخواست اجراییه مهریه در دفترخانه

برای درخواست صدور اجراییه مهریه در دفترخانه، زن باید مدارک زیر را همراه داشته باشد:

• اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه
• اصل عقدنامه رسمی (یا رونوشت مصدق آن که توسط خود دفترخانه صادر می شود)
• تکمیل فرم درخواست صدور اجراییه مهریه
• (در صورت وجود وکیل) وکالت نامه رسمی وکیل

توضیح کامل فرآیند صدور اجراییه توسط سردفتر

پس از ارائه مدارک و تکمیل فرم درخواست، سردفتر ازدواج صحت اطلاعات و وجود مهریه را بررسی می کند. اگر همه چیز مطابق قانون باشد، سردفتر اجراییه مهریه را صادر کرده و آن را به اداره ثبت اسناد و املاک (واحد اجرای اسناد رسمی) محل اقامت زوج ارسال می کند. این فرآیند، عموماً زمان زیادی نمی برد و پس از آن، پرونده از حالت اداری صرف، وارد مرحله اجرایی می شود.

نکته مهم: اگر دفترخانه تغییر مکان داده باشد یا منحل شده باشد چه باید کرد؟

اگر دفترخانه محل وقوع عقد، تغییر مکان داده یا منحل شده باشد، زن نباید نگران شود. در این شرایط، می تواند با تماس با کانون سردفتران ازدواج و طلاق استان مربوطه، از نشانی جدید دفترخانه مطلع شود یا اطلاعات لازم را در خصوص مرجع جایگزین برای صدور اجراییه کسب کند. معمولاً در صورت انحلال، پرونده ها به دفترخانه دیگری ارجاع داده می شوند یا می توان از اداره ثبت اسناد و املاک مرکزی استعلام گرفت.

گام دوم: پیگیری در اداره اجرای اسناد رسمی (اداره ثبت)

پس از صدور اجراییه توسط دفترخانه، پرونده به اداره اجرای اسناد رسمی ارجاع می شود و مراحل اجرایی مطالبه مهریه آغاز می گردد.

تشکیل پرونده و معرفی اجراییه به واحد اجرای ثبت

با رسیدن اجراییه به واحد اجرای ثبت، پرونده ای برای آن تشکیل می شود. زن یا وکیل او می تواند با پیگیری پرونده، از مراحل بعدی آگاه شود. در این مرحله، زن این فرصت را دارد که اموالی از شوهر را برای توقیف معرفی کند و یا درخواست ممنوع الخروجی او را بنماید.

درخواست ممنوع الخروجی زوج: شرایط و نکات حقوقی

یکی از ابزارهای قدرتمند در دست زن برای فشار آوردن به مرد جهت پرداخت مهریه، درخواست ممنوع الخروجی زوج است. این درخواست را می توان در اداره ثبت مطرح کرد. با صدور قرار ممنوع الخروجی، مرد تا زمان پرداخت مهریه یا ارائه تضمین کافی، اجازه خروج از کشور را نخواهد داشت. این اقدام، به ویژه برای مردانی که کسب وکار خارج از کشور دارند یا قصد سفر دارند، بسیار مؤثر است. البته، در صورت تقسیط مهریه و پرداخت پیش قسط و چند قسط، مرد می تواند درخواست رفع ممنوع الخروجی را بدهد.

معرفی اموال زوج: نحوه شناسایی و استعلام اموال (بانک، پلاک ثبتی، خودرو، سهام و…)

برای توقیف اموال، زن باید اموال مرد را شناسایی و به اداره ثبت معرفی کند. در صورتی که اطلاعات کافی در دست نباشد، زن می تواند از اداره ثبت درخواست استعلام از مراجع مختلف را بنماید. این استعلامات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بانک ها: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها.
• اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی املاک و مستغلات دارای پلاک ثبتی به نام زوج.
• راهنمایی و رانندگی: برای شناسایی خودرو یا وسایل نقلیه.
• شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار.
• سازمان بورس و اوراق بهادار: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار.

با توقیف اموال، این دارایی ها تا زمان پرداخت مهریه یا اتمام فرآیند قانونی، از دسترس مرد خارج می شوند.

فرآیند توقیف، ارزیابی و مزایده اموال

پس از معرفی و شناسایی اموال، اداره ثبت اقدام به توقیف آن ها می کند. در ادامه، کارشناس رسمی دادگستری برای ارزیابی ارزش اموال توقیف شده اعزام می شود. این ارزیابی مبنای مزایده اموال برای وصول مهریه خواهد بود. پس از ارزیابی و تعیین قیمت، اموال از طریق مزایده به فروش می رسند و مبلغ حاصل از آن به زن بابت مهریه پرداخت می شود.

شرایط صدور گواهی مراجعه به دادگاه در صورت عدم وجود مال قابل توقیف یا عدم نتیجه گیری در مهلت قانونی

در بسیاری از موارد، ممکن است پس از پیگیری در اداره ثبت، مالی از مرد شناسایی نشود یا اموال معرفی شده جزو مستثنیات دین باشند و قابل توقیف نباشند. همچنین، اگر پرونده مهریه در اداره ثبت طی مدت زمان مشخص (مثلاً ۲ تا ۶ ماه) به نتیجه نرسد، زن می تواند با درخواست از اداره ثبت، «گواهی عدم حصول نتیجه» را دریافت کند. این گواهی به زن این امکان را می دهد که با در دست داشتن آن، برای ادامه پیگیری مهریه خود به دادگاه خانواده مراجعه کند و مسیر قضایی را در پیش گیرد.

مهم است که زنان در مسیر مطالبه مهریه، گام های خود را با آگاهی و دقت بردارند. بسیاری از مشکلات از عدم اطلاع کافی از قوانین و رویه ها ناشی می شود و می تواند به طولانی شدن فرآیند و افزایش هزینه ها منجر گردد.

مسیر ثانویه اقدام برای مهریه: دادگاه خانواده (چه زمانی و چگونه؟)

مسیر دادگاه خانواده برای مطالبه مهریه، در شرایط خاصی انتخاب می شود یا پس از آنکه مسیر اداره ثبت به نتیجه نرسیده باشد. شناخت دقیق این شرایط، به زن کمک می کند تا بهترین تصمیم را برای احقاق حق خود بگیرد.

چه زمانی مستقیماً به دادگاه مراجعه کنیم یا پس از ثبت؟

معمولاً مسیر اداره ثبت، راهکار اول است. اما در برخی شرایط، مراجعه مستقیم به دادگاه یا پیگیری پرونده پس از عدم نتیجه گیری از ثبت، ضروری می شود. این موارد عبارتند از:

• پس از گواهی عدم حصول نتیجه از ثبت: همانطور که پیشتر ذکر شد، اگر در اداره ثبت مالی از زوج شناسایی نشود یا توقیف اموال ممکن نباشد، زن با دریافت گواهی مربوطه، می تواند به دادگاه مراجعه کند.
• عدم وجود عقدنامه رسمی: در مواردی که به دلایل مختلف عقدنامه رسمی موجود نباشد (مثلاً عقد موقت و بدون ثبت)، دادگاه خانواده مرجع صالح برای اثبات رابطه زوجیت و مطالبه مهریه خواهد بود.
• درخواست اعسار همزمان با مطالبه: اگر زن بخواهد همزمان با مطالبه مهریه، دادخواست اعسار از هزینه دادرسی را نیز مطرح کند (به دلیل عدم توانایی مالی برای پرداخت هزینه های دادگاه)، باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.
• محدودیت جلب تا 110 سکه: اگر مهریه کمتر از 110 سکه باشد و زن بخواهد از ابزار جلب زوج برای فشار آوردن استفاده کند، دادگاه خانواده مرجع مناسب تر است.
• زمانی که هدف اصلی جلب زوج باشد: در مواقعی که زن قصد دارد مرد را از طریق جلب به پرداخت مهریه وادار کند، به خصوص در مورد مهریه های تا ۱۱۰ سکه، مراجعه به دادگاه می تواند راهکار مؤثرتری باشد.

گام اول: ثبت نام در سامانه ثنا و ثبت دادخواست مطالبه مهریه

ورود به فرآیند قضایی نیازمند مراحل مشخصی است که اولین آن ها، ثبت نام در سامانه های الکترونیک قضایی است.

توضیح کامل مراحل ثبت نام و احراز هویت در ثنا

پیش از هر اقدامی در دادگاه، زن یا وکیل او باید در سامانه ثنا (ثبت نام الکترونیک قضایی) ثبت نام کند. این سامانه، بستر اصلی ابلاغ اوراق قضایی و اطلاع رسانی در پرونده هاست. مراحل ثبت نام شامل ثبت اطلاعات هویتی و احراز هویت است که می تواند به صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین انجام شود. احراز هویت برای اطمینان از صحت اطلاعات و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده، ضروری است.

نحوه تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از ثبت نام در سامانه ثنا، گام بعدی تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه است. این کار از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می گیرد. در این دفاتر، فرم های استاندارد دادخواست موجود است و کارشناسان می توانند در تنظیم صحیح متن دادخواست و درج اطلاعات لازم، کمک کنند. ضروری است که در دادخواست، خواسته به صورت دقیق (مطالبه مهریه به میزان مشخص) و مستندات قانونی (عقدنامه) ذکر شود.

مدارک مورد نیاز برای ثبت دادخواست مهریه در دادگاه

برای ثبت دادخواست مهریه در دادگاه، مدارک زیر لازم است:

• اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه
• اصل یا رونوشت مصدق عقدنامه (اگر اصل در دسترس نیست)
• (در صورت لزوم) وکالت نامه وکیل
• گواهی عدم حصول نتیجه از اداره ثبت (اگر پرونده از آنجا ارجاع شده است)
• کد ثنا (الزامی)

گام دوم: فرآیند رسیدگی در دادگاه و صدور حکم

پس از ثبت دادخواست، پرونده وارد مرحله رسیدگی قضایی می شود.

نحوه تعیین وقت رسیدگی و حضور در جلسات دادگاه

دادگاه پس از ثبت دادخواست، زمانی را برای تشکیل جلسه رسیدگی تعیین کرده و طرفین (زوج و زوجه یا وکلای آن ها) را از طریق سامانه ثنا مطلع می سازد. حضور در جلسات دادگاه برای ارائه توضیحات، پاسخ به سوالات قاضی و دفاع از حقوق خود، بسیار اهمیت دارد. اگر یکی از طرفین غیبت کند، ممکن است حکم غیابی صادر شود یا روند رسیدگی به تاخیر بیفتد.

بررسی دعوی، دلایل و مدارک توسط قاضی

در جلسه رسیدگی، قاضی به بررسی دعوی، دلایل و مدارک ارائه شده از سوی هر دو طرف می پردازد. اظهارات شاهدان (در صورت لزوم)، استعلام از مراجع مربوطه و هرگونه مدرک دیگری که به اثبات حق کمک کند، مورد توجه قرار می گیرد. قاضی تلاش می کند تا با توجه به مستندات و قوانین، حقیقت را کشف و رای عادلانه ای صادر کند.

صدور حکم مهریه

پس از تکمیل فرآیند رسیدگی و بررسی های لازم، قاضی اقدام به صدور حکم مهریه می کند. این حکم می تواند شامل مبلغ مهریه، نحوه پرداخت (یکجا یا اقساط) و سایر شرایط مربوطه باشد. حکم صادره، لازم الاجراست، مگر اینکه مورد تجدیدنظرخواهی قرار گیرد.

نکات مهم در مورد تجدیدنظرخواهی و واخواهی

طرفین پرونده در صورت عدم رضایت از حکم صادره در مرحله بدوی، حق دارند در مهلت قانونی (معمولاً 20 روز) درخواست تجدیدنظرخواهی دهند. این درخواست در دادگاه تجدیدنظر استان مورد بررسی قرار می گیرد. اگر حکم به صورت غیابی صادر شده باشد (یعنی یکی از طرفین در جلسات دادگاه حاضر نشده باشد)، طرف غایب می تواند ظرف مهلت مقرر (معمولاً 20 روز)، درخواست واخواهی کند تا پرونده مجدداً در همان دادگاه بدوی مورد رسیدگی قرار گیرد.

گام سوم: اجرای حکم مهریه از طریق اجرای احکام دادگستری

پس از قطعیت یافتن حکم مهریه (چه در مرحله بدوی و چه پس از تجدیدنظرخواهی)، نوبت به اجرای آن می رسد.

درخواست اجراییه از دادگاه

برای اجرای حکم، ابتدا باید از دادگاهی که حکم را صادر کرده است، درخواست صدور اجراییه کرد. این اجراییه نیز سندی رسمی است که دستور اجرای حکم را می دهد و آن را به واحد اجرای احکام دادگستری ارجاع می دهد.

پیگیری اجراییه در واحد اجرای احکام

با ارجاع اجراییه به واحد اجرای احکام دادگستری، زن یا وکیل او می تواند پرونده را پیگیری کند. این واحد مسئول اجرای عملی احکام دادگاه است و وظیفه دارد تا از طرق قانونی، مهریه را از مرد وصول و به زن پرداخت کند.

توقیف اموال و ممنوع الخروجی از طریق دادگاه

همانند اداره ثبت، در این مرحله نیز زن می تواند درخواست توقیف اموال مرد و یا ممنوع الخروجی او را بنماید. واحد اجرای احکام با استعلام از مراجع مربوطه (بانک ها، ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی و…) اقدام به شناسایی و توقیف اموال می کند. فرآیند مزایده و فروش اموال نیز مشابه اداره ثبت خواهد بود.

نحوه جلب زوج (محدودیت 110 سکه)

یکی از مهمترین ابزارهای اجرای حکم در دادگاه، قابلیت جلب زوج است. بر اساس قانون جدید، حکم جلب مرد تنها تا سقف 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن صادر می شود. یعنی اگر مهریه زن بیشتر از این مقدار باشد، برای مازاد بر 110 سکه، امکان جلب مرد وجود ندارد و زن تنها می تواند اموالی از او را معرفی کند. این محدودیت برای کاهش آمار زندانیان مهریه و متناسب سازی دین با توانایی مالی مردان وضع شده است. در صورت عدم پرداخت و اثبات عدم ملائت، مرد می تواند تقاضای اعسار و تقسیط مهریه را بدهد.

مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه (لیست کامل و دقیق)

برای هرگونه اقدام حقوقی، جمع آوری و ارائه مدارک لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. در پرونده مطالبه مهریه نیز، وجود مدارک کامل و صحیح، می تواند به سرعت و صحت روند پرونده کمک شایانی کند. در ادامه، لیستی از مدارک مورد نیاز برای به اجرا گذاشتن مهریه ارائه شده است.

• اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت و اثبات تابعیت.
• اصل یا رونوشت مصدق عقدنامه: این سند، مهمترین مدرک برای اثبات عقد نکاح و وجود مهریه است. رونوشت مصدق توسط دفترخانه محل وقوع عقد صادر می شود.
• (در صورت لزوم) وکالت نامه وکیل: اگر زن از طریق وکیل اقدام می کند، ارائه وکالت نامه رسمی ضروری است.
• (در صورت لزوم) مدارک مربوط به اموال زوج برای توقیف: هر سندی که نشان دهنده مالکیت مرد بر اموال منقول یا غیرمنقول باشد (مانند سند خودرو، سند ملک، شماره حساب بانکی و…).
• کد ثنا (الزامی برای اقدام قضایی): برای ابلاغ های الکترونیکی و پیگیری پرونده در سامانه قضایی.
• (در صورت لزوم) گواهی عدم حصول نتیجه از اداره ثبت: اگر پرونده ابتدا از طریق اداره ثبت پیگیری شده و به نتیجه نرسیده است، این گواهی برای مراجعه به دادگاه الزامی است.

توضیح نحوه تهیه رونوشت عقدنامه از دفترخانه

اگر اصل عقدنامه در دسترس نباشد یا زن بخواهد اصل آن را نزد خود نگه دارد، می تواند با مراجعه به همان دفترخانه محل ثبت عقد، درخواست «رونوشت مصدق عقدنامه» را ارائه کند. این رونوشت دارای اعتبار قانونی است و می تواند جایگزین اصل عقدنامه در مراحل قانونی شود. دفترخانه ها معمولاً با ارائه کارت شناسایی و پرداخت هزینه، این رونوشت را صادر می کنند.

هزینه های به اجرا گذاشتن مهریه (بررسی دقیق و مقایسه ای)

مطالبه مهریه، مانند هر فرآیند حقوقی دیگری، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که اطلاع از آن ها می تواند به برنامه ریزی مالی کمک کند. این هزینه ها بسته به مسیر انتخابی (اداره ثبت یا دادگاه) متفاوت است.

هزینه ها در اداره ثبت

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، به دلیل عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه، در ابتدا می تواند کم هزینه تر به نظر برسد.

• نیم عشر دولتی (یک بیستم کل مهریه) و زمان پرداخت آن: اصلی ترین هزینه در اداره ثبت، «نیم عشر دولتی» است که معادل یک بیستم (۵ درصد) از کل مبلغ مهریه می باشد. این مبلغ معمولاً پس از وصول مهریه یا در مرحله اجرای عملیات اجرایی از مرد گرفته می شود و از زن خواسته نمی شود که از ابتدا آن را بپردازد.
• موارد معافیت از پرداخت نیم عشر: در صورتی که زن تصمیم بگیرد مهریه خود را ببخشد، یا با صلح و سازش با همسر، از ادامه فرآیند اجرایی انصراف دهد، نیازی به پرداخت نیم عشر دولتی نخواهد بود.
• امکان مطالبه هزینه ها از زوج در صورت وصول مهریه: اگر مهریه از طریق اداره ثبت وصول شود، زن می تواند هزینه هایی مانند هزینه کارشناسی برای ارزیابی اموال، یا هزینه های آگهی مزایده را از مرد مطالبه کند و این موارد نیز به مهریه افزوده می شوند.

هزینه ها در دادگاه

مراجعه به دادگاه برای مطالبه مهریه، مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی است که بسته به مبلغ مهریه و مراحل رسیدگی، متغیر خواهد بود.

• هزینه دادرسی (بر اساس ارزش خواسته) در مراحل بدوی، واخواهی و تجدید نظر: هزینه دادرسی در دادگاه بر اساس ارزش خواسته (مبلغ مهریه) محاسبه می شود. این هزینه ها در مراحل مختلف پرونده (بدوی، واخواهی و تجدید نظر) متفاوت است. به عنوان مثال، در مرحله بدوی، درصدی از مبلغ مهریه به عنوان هزینه دادرسی دریافت می شود. این درصد برای مبالغ تا دویست میلیون ریال و مبالغ مازاد بر آن، متفاوت است.
  

  مرحله	مبلغ خواسته	درصد هزینه دادرسی
  بدوی	تا ۲۰۰ میلیون ریال	۲.۵ درصد
  بدوی	مازاد بر ۲۰۰ میلیون ریال	۳.۵ درصد
  واخواهی و تجدید نظر	بر اساس خواسته یا محکوم به	۴.۵ درصد

• هزینه های جانبی (کارشناسی، دفاتر خدمات قضایی و…): علاوه بر هزینه دادرسی اصلی، زن ممکن است با هزینه های دیگری مانند هزینه کارشناسی برای ارزیابی اموال، هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سایر هزینه های اداری مواجه شود.
• امکان درخواست اعسار از هزینه دادرسی: اگر زن توانایی مالی برای پرداخت هزینه های دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست مطالبه مهریه، درخواست «اعسار از هزینه دادرسی» را نیز مطرح کند. در صورت پذیرفته شدن این درخواست توسط دادگاه، زن از پرداخت هزینه های دادرسی معاف یا پرداخت آن به زمان وصول مهریه موکول می شود.

مقایسه اجمالی هزینه ها در دو روش ثبت و دادگاه

به طور کلی، مسیر اداره ثبت در ابتدای کار، کمتر نیازمند پرداخت نقدی توسط زن است، زیرا نیم عشر دولتی معمولاً از مرد وصول می شود. اما در دادگاه، زن باید هزینه های دادرسی را پیشاپیش پرداخت کند، مگر اینکه درخواست اعسار او پذیرفته شود. انتخاب هر یک از این مسیرها، علاوه بر جنبه های قانونی، از نظر بار مالی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

قوانین جدید مهریه و نکات حقوقی مهم

قوانین مربوط به مهریه، دستخوش تغییراتی شده اند که آگاهی از آن ها برای هر زنی که قصد مطالبه مهریه دارد، حیاتی است. این تغییرات، به ویژه در مورد محدودیت های جلب مرد و تعریف مستثنیات دین، اهمیت ویژه ای پیدا کرده اند.

قانون جدید مهریه (محدودیت جلب تا 110 سکه)

یکی از مهم ترین تحولات در قوانین مهریه، مربوط به ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است. این قانون و ابلاغیه های مرتبط با آن، تحولات چشمگیری در نحوه اجرای مهریه ایجاد کرده است.

• توضیح ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و ابلاغیه رئیس قوه قضائیه: بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، هرگاه مهریه تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات مربوط به محکومیت های مالی است که شامل امکان جلب و بازداشت مرد نیز می شود. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، وضعیت متفاوت است.
• توضیح کامل تفاوت مهریه تا ۱۱۰ سکه و مازاد بر آن از نظر قابلیت جلب:
  • مهریه تا ۱۱۰ سکه: در این سقف، اگر مرد توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد و دادخواست اعسار او نیز مورد قبول واقع نشود، زن می تواند از طریق دادگاه درخواست جلب او را مطرح کند. این ابزار فشار، برای وصول مهریه در این حدود بسیار مؤثر است.
  • مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه: برای هر میزان مهریه که از ۱۱۰ سکه بیشتر باشد، امکان جلب مرد وجود ندارد. در این بخش، ملائت زوج ملاک پرداخت است. به این معنی که زن باید اثبات کند که مرد دارایی و توانایی مالی برای پرداخت این بخش از مهریه را دارد. در صورت عدم اثبات ملائت، زن تنها می تواند اموالی را از مرد معرفی کند که جزو مستثنیات دین نباشند، اما امکان جلب وجود نخواهد داشت.
• مفهوم ملائت زوج در خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه: ملائت زوج به معنای توانایی مالی مرد برای پرداخت دین است. برای وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید ثابت کند که مرد دارای اموال و دارایی کافی برای پرداخت این بخش از مهریه است. این اثبات می تواند از طریق معرفی اموال، حساب های بانکی، یا هر مدرک دیگری باشد که نشان دهنده توانایی مالی مرد است. این فرآیند می تواند پیچیده و زمان بر باشد.

مستثنیات دین در پرداخت مهریه

مستثنیات دین، اموالی هستند که حتی با وجود حکم قطعی مهریه، قابلیت توقیف و فروش برای پرداخت دین را ندارند. قانونگذار این اموال را برای حفظ حداقل معیشت مدیون و افراد تحت تکفل او، از حکم توقیف مستثنی کرده است.

• توضیح ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی: این ماده، لیست کاملی از اموالی را ارائه می دهد که جزو مستثنیات دین محسوب می شوند.
• لیست کامل و توضیح اموالی که قابل توقیف نیستند:
  1. منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد: خانه ای که مرد در آن زندگی می کند و متناسب با وضعیت او است.
  2. اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است: لوازم ضروری منزل مانند یخچال، گاز، تلویزیون و…
  3. آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود: مواد غذایی لازم برای زندگی.
  4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن ها: ابزار کار محققان و دانشجویان.
  5. وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آن ها و افراد تحت تکفلشان لازم است: ابزار و وسایلی که مرد برای کسب درآمد و گذران زندگی خود و خانواده اش از آن ها استفاده می کند (مانند تاکسی، ابزار یک صنعتگر).
  6. تلفن مورد نیاز مدیون: تلفن همراه یا ثابت که برای ارتباطات ضروری و شغلی فرد لازم است.
  7. مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد: پول پیش یا ودیعه اجاره منزل.

اعسار و تقسیط مهریه

اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار و تقسیط مهریه را مطرح کند.

• شرایط و نحوه درخواست اعسار توسط زوج: مرد برای درخواست اعسار، باید دادخواستی به دادگاه خانواده ارائه دهد و در آن، عدم توانایی مالی خود برای پرداخت یکجای مهریه را اثبات کند. این دادخواست می تواند همزمان با مطالبه مهریه توسط زن یا پس از آن مطرح شود.
• اثبات اعسار و نقش شهود: برای اثبات اعسار، مرد باید لیست اموال خود، حساب های بانکی و مدارک مربوط به درآمد و بدهی هایش را به دادگاه ارائه دهد. همچنین، حضور دو شاهد که از وضعیت مالی مرد اطلاع دارند و می توانند عدم توانایی او را تأیید کنند، برای اثبات اعسار ضروری است.
• نحوه تعیین پیش قسط و اقساط توسط دادگاه: پس از بررسی مدارک و شهادت شهود، اگر دادگاه اعسار مرد را احراز کند، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حکم، دادگاه مبلغی را به عنوان پیش قسط و سپس تعداد و مبلغ اقساط ماهانه را تعیین می کند. این مبلغ و تعداد اقساط بسته به میزان مهریه، وضعیت مالی مرد و شرایط زندگی او متفاوت خواهد بود.

محاسبه مهریه به نرخ روز

با توجه به تورم و کاهش ارزش پول، قانونگذار امکان محاسبه مهریه به نرخ روز را فراهم کرده است تا حق زن به صورت عادلانه حفظ شود.

• نحوه محاسبه و فرمول آن (شاخص بانک مرکزی): مهریه به نرخ روز، بر اساس شاخص تورم سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می شود، محاسبه می گردد. فرمول کلی محاسبه به این صورت است که مبلغ مهریه در زمان عقد، در شاخص سال جاری تقسیم بر شاخص سال وقوع عقد می شود. این محاسبه تضمین می کند که قدرت خرید مهریه زن در طول زمان حفظ شود و زن متضرر نگردد.

هر قدم در مسیر مطالبه مهریه، چه در اداره ثبت و چه در دادگاه، می تواند پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد. آگاهی از این جزئیات، نه تنها به زن در درک بهتر فرآیند کمک می کند، بلکه او را برای مواجهه با چالش های احتمالی آماده می سازد.

نقش وکیل متخصص در پرونده مطالبه مهریه

پیچیدگی های قوانین و رویه های حقوقی، به ویژه در مورد مهریه، لزوم حضور وکیل متخصص را پررنگ تر می کند. بسیاری از زنان در این مسیر، با چالش ها و سوالاتی مواجه می شوند که پاسخگویی به آن ها نیازمند دانش حقوقی عمیق و تجربه عملی است.

چرا مشاوره و کمک وکیل ضروری است؟

حضور وکیل در پرونده مطالبه مهریه مزایای متعددی دارد که می تواند به حصول نتیجه بهتر و سریع تر کمک کند:

• پیچیدگی های حقوقی: قوانین مهریه و رویه های اجرایی آن، دارای ظرایف و نکات حقوقی فراوانی است که بدون دانش تخصصی، فهم و به کارگیری آن ها دشوار است. وکیل متخصص با اشراف بر این قوانین، می تواند بهترین راهکارها را ارائه دهد.
• سرعت بخشیدن به روند پرونده: وکیل با آگاهی از مراحل اداری و قضایی، می تواند از اشتباهات رایج جلوگیری کرده و با پیگیری منظم و صحیح، به سرعت بخشیدن روند پرونده کمک کند.
• جلوگیری از اشتباهات حقوقی: یک اشتباه کوچک در تنظیم دادخواست، معرفی اموال یا رعایت مهلت های قانونی، می تواند به ضرر زن تمام شود. وکیل با تجربه، از وقوع چنین اشتباهاتی جلوگیری می کند.
• مدیریت استرس و فشار روانی: فرآیندهای قضایی، به خصوص در دعاوی خانوادگی، می تواند بسیار استرس زا باشد. حضور وکیل به عنوان نماینده حقوقی، بار روانی زیادی را از دوش زن برمی دارد و به او اجازه می دهد تا با آرامش بیشتری به زندگی خود بپردازد.
• شناسایی اموال و توقیف آن ها: وکیل متخصص، با تجربه خود در استعلام و شناسایی اموال، می تواند در یافتن دارایی های مرد (که ممکن است مخفی شده باشند) کمک شایانی کند و اقدامات لازم برای توقیف آن ها را به سرعت انجام دهد.
• دفاع مؤثر در دادگاه: در جلسات دادگاه، نحوه دفاع، ارائه دلایل و پاسخ به سوالات قاضی بسیار مهم است. وکیل با تجربه، می تواند به بهترین شکل ممکن از حقوق زن دفاع کند.

نکات مهم در انتخاب وکیل مهریه

انتخاب وکیل مناسب، گامی حیاتی در موفقیت پرونده است:

• تخصص در دعاوی خانواده: اطمینان حاصل شود که وکیل انتخابی، در زمینه دعاوی خانواده و به خصوص مهریه، دارای تخصص و تجربه کافی است.
• تجربه عملی: تجربه عملی در پرونده های مشابه، نشان دهنده توانایی وکیل در مواجهه با چالش های واقعی است.
• صداقت و شفافیت: وکیلی انتخاب شود که در مورد مراحل، زمان بندی و هزینه ها، کاملاً صادق و شفاف باشد.
• امکان مشاوره اولیه: اغلب وکلا امکان مشاوره اولیه را فراهم می کنند تا زن بتواند با وکیل آشنا شود و از میزان تخصص او اطمینان حاصل کند.

خاتمه: جمع بندی و توصیه نهایی

مطالبه مهریه، حقی قانونی و شرعی برای زن است که مسیر رسیدن به آن، می تواند از پیچیدگی های خاصی برخوردار باشد. در این راهنمای جامع، تلاش شد تا با زبانی روان و تشریحی گام به گام، به این سوال مهم پاسخ داده شود که برای مهریه کجا باید اقدام کرد. مسیرها و مراحل مختلف، از مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج و پیگیری در اداره ثبت اسناد، تا مراجعه به دادگاه خانواده و اجرای احکام، با جزئیات بررسی شد. همچنین، مدارک لازم، هزینه ها، و قوانین جدید مربوط به مهریه، از جمله محدودیت جلب تا ۱۱۰ سکه و مستثنیات دین، به طور کامل توضیح داده شدند.

تجربه زنانی که در این مسیر قدم می گذارند، نشان می دهد که آگاهی از این اطلاعات، می تواند نقش تعیین کننده ای در موفقیت و سرعت پرونده داشته باشد. هر زن با شناخت حقوق خود و فرآیندهای قانونی، قادر خواهد بود تا با اطمینان خاطر بیشتری برای احقاق حق خود اقدام کند. در این راه، بهره گیری از مشاوره و کمک یک وکیل متخصص، می تواند به عنوان چراغ راه عمل کرده و از بسیاری از سردرگمی ها و اشتباهات جلوگیری کند. وکیل با دانش و تجربه خود، می تواند بهترین راهکارها را ارائه دهد و به زن در رسیدن به نتیجه مطلوب یاری رساند.

در نهایت، توصیه می شود پیش از هر اقدامی، حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت شود تا با دیدگاهی روشن و برنامه ریزی دقیق، وارد این فرآیند حقوقی گردید. این مشاوره می تواند نقش مهمی در مدیریت پرونده و حفظ آرامش روانی زن در طول این مسیر ایفا کند.