مقاومت باکتری ها به داروهای آنتی بیوتیک به یکی از مهم ترین بحران های سلامت عمومی در جهان تبدیل شده است. این وضعیت به گونه ای است که بسیاری از درمان های نجات بخش که پیش از این مؤثر بودند، اکنون اثرگذاری خود را از دست داده اند و بیماری های ساده می توانند به مشکلات جدی و تهدیدکننده زندگی تبدیل شوند. سازمان جهانی بهداشت (WHO) اخیراً درباره شدت این تهدید در سطح جهانی و همچنین تمرکز خاصی که در شهرهایی مانند دیترویت وجود دارد هشدار داده است. این هشدارها بر اساس داده های بیش از ۱۰۰ کشور و تحلیل روند افزایش مقاومت باکتری ها در پنج سال اخیر ارائه شده است.
وضعیت جهانی مقاومت باکتری ها
مقاومت ضد میکروبی اکنون به طور مستقیم توانایی پزشکان در درمان عفونت های شایع و نجات بیماران در شرایط اضطراری و جراحی های حساس را تهدید می کند. بر اساس گزارش WHO، بین سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، مقاومت به آنتی بیوتیک ها در بیش از ۴۰٪ ترکیب های باکتری و دارو مورد بررسی افزایش یافته است و در برخی کشورهای آفریقایی این رقم به بیش از ۷۰٪ رسیده است. این روند نامتوازن و سریع، نشان دهنده گسترش بی سابقه باکتری های مقاوم است و نگرانی های جدی برای سلامت جهانی ایجاد کرده است. دکتر تدروس آدانوم گبریسوس، مدیرکل WHO، تأکید کرده است که مقاومت ضد میکروبی از پیشرفت های پزشکی مدرن پیشی گرفته و خانواده ها را در سراسر جهان تهدید می کند.
تهدید ویژه در دیترویت
دیترویت به دلیل مسائل اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی، یکی از مناطق آسیب پذیر در برابر شیوع باکتری های مقاوم به دارو است. پژوهشگران دانشگاه وِین استیت اعلام کرده اند که ساکنان دیترویت به دلیل شیوع بیماری های مزمن مانند دیابت، فشار خون و چاقی، نیاز بیشتری به استفاده از آنتی بیوتیک ها دارند و همین باعث افزایش خطر مقاومت دارویی می شود. شیوع نوعی مخمر مقاوم به دارو به نام Candida auris در بیمارستان های دیترویت بین سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ تقریباً پنج برابر شده است و این نشان دهنده رشد سریع باکتری ها و قارچ های مقاوم در محیط های بالینی است.
پیامدهای سلامت عمومی
عفونت های مقاوم به دارو هر ساله میلیون ها نفر را در جهان تحت تأثیر قرار می دهند. بر اساس آمار CDC، سالانه بیش از ۲.۸ میلیون مورد عفونت مقاوم به دارو در ایالات متحده رخ می دهد و بیش از ۳۵ هزار نفر در اثر این عفونت ها جان خود را از دست می دهند. در سطح جهانی، گزارش WHO نشان می دهد که این نوع عفونت ها با تقریباً ۵ میلیون مرگ در سال ۲۰۱۹ مرتبط بوده اند. باکتری های مقاوم نه تنها باعث افزایش میزان مرگ و میر می شوند، بلکه هزینه های اقتصادی سنگینی بر سیستم های درمانی تحمیل می کنند؛ به عنوان مثال، هزینه درمان عفونت های ناشی از شش میکروب مقاوم که غالباً در بیمارستان ها یافت می شوند، بیش از ۴.۶ میلیارد دلار سالانه برآورد شده است.
علل مقاومت باکتری ها
مهم ترین عامل ایجاد مقاومت، استفاده نادرست و بیش از حد آنتی بیوتیک ها است. باکتری ها می توانند در برابر داروها مقاوم شوند و پس از انتقال از انسان به محیط زیست، آب، خاک و حتی هوا، این مقاومت به دیگر جمعیت های باکتریایی نیز منتقل می شود. علاوه بر آن، استفاده گسترده از آنتی بیوتیک ها در دامداری ها و کشاورزی، فشار انتخابی بر باکتری ها را افزایش داده و به شکل گیری جمعیت های مقاوم کمک می کند. همچنین، اختلافات اجتماعی، کمبود دسترسی به خدمات بهداشتی و تأخیر در درمان، مناطقی مانند دیترویت را بیشتر در معرض خطر قرار می دهد.
باکتری های مقاوم و بیماری های رایج
گزارش WHO بررسی کرده است که اکنون حدود ۴۰٪ عفونت های E. coli و ۵۵٪ عفونت های K. pneumoniae به داروهای خط اول مانند سفالوسپورین ها و پنی سیلین ها مقاوم شده اند. این باکتری ها می توانند باعث سپسیس، نارسایی اعضای بدن و مرگ شوند. همچنین، عفونت های مقاوم در مجاری ادراری، خون و دستگاه گوارش نیز در حال افزایش هستند و روند درمان را پیچیده تر کرده اند.
راهکارهای کاهش مقاومت باکتریایی
کارشناسان معتقدند که مقابله با باکتری های مقاوم نیازمند اقدامات گسترده و چندسطحی است. برخی از مهم ترین راهکارها شامل موارد زیر است:
- استفاده دقیق و محدود از آنتی بیوتیک ها تنها طبق تجویز پزشک و تکمیل دوره درمان.
- قانون گذاری برای نظارت بر مصرف آنتی بیوتیک ها در دامداری ها و صنایع غذایی.
- افزایش بودجه برای تحقیقات در زمینه آنتی بیوتیک های نسل جدید و توسعه آزمایش های مولکولی سریع برای تشخیص مقاومت.
- آموزش پزشکان و داروسازان در مدیریت صحیح مصرف آنتی بیوتیک ها در بیمارستان ها.
- تولید داده های قابل اعتماد از مقاومت دارویی در مناطق محروم برای برنامه ریزی بهتر.