با دینام خودرو بیشتر آشنا شوید
دینام خودرو (Alternator) که بسیاری از افراد آن را با نام ژنراتور می‌شناسند، نقش مهمی را در خودرو ایفا می‌کند و باعث تولید برق می‌شود. تمامی وسیله‌های برقی موجود در خودرو مانند چراغ‌ها، ضبط ماشین، برف پاک‌کن و… برق خود را از دینام می‌گیرند. این قطعه یکی از اصلی ترین لوازم یدکی سراتو است.
دینام خودرو از یک پوسته فلزی، دوعدد بالشتک، آرمیچر، بوش، کلکتور، فولی و چند قطعه زغال تشکیل شده‌است و معمولا در کنار موتور زیر پمپ هیدرولیک توسط یک تسمه شیاری در مدار چرخش موتور قرار می‌گیرد.
داخل دینام خودرو، روتور که یکی از اجزای تشکیل‌دهنده دینام خودرو است، درون یک میدان مغناطیسی می‌چرخد و جریان برق تولید می‌کند. باید بدانید که هدف اصلی دینام تولید جریان مستقیم برای شارژ باتری خودرو و تامین انرژی جریان الکتریکی مورد نیاز یک خودرو است.
اجزای تشکیل‌دهنده دینام خودرو عبارتند از:
در ادامه به بررسی هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده دینام ماشین خواهیم پرداخت.
- استاتور: استاتور یا بالشتک از دو بخش سیم‌پیچ و هسته تشکیل شده است.
- روتور: قلب اصلی دینام است که به آن آرمیچر نیز گفته می‌شود و در مرکز استاتور دور محور خود می‌چرخد. وظیفه روتور تولید انرژی مغناطیسی برای دینام خودرو است.
- آفتامات: نام دیگر آن رگلاتور است و وظیفه نظارت بر جریان الکتریکی ورودی به آمیچر را دارد. درواقع آفتامات با کنترل جریان ورودی آرمیچر بر روی توان خروجی دینام تاثیر می‌گذارد.
- دیود: وظیفه یک‌سو کردن جریان بین باتری و دینام را بر‌عهده دارد.
- جاروبک: برای این‌که ارتباط الکتریکی با موتور باقی بماند، تعدادی جاروبک در دینام خودرو تعبیه شده‌است.
بهتراست هربار که روغن موتور را تعویض می‌کنید، زمانی را به تست تسمه دینام خودرو اختصاص دهید. در خودروهای به‌روز دیگر اثری از دینام وجود ندارد و قطعه‌ای پیشرفته‌تر به نام آلترناتور (Alternator) جایگزین آن شده‌است. دینام‌های قدیمی در دورهای پایین موتور خودرو توانایی تولید مقدار جریان برق موردنیاز اتومبیل و شارژ باتری را به‌طور کامل ندارند و چنانچه خودرویی مدت‌زمان طولانی به‌طور درجا کار کند، از لحاظ برقی دچار کمبود می‌شود. در دینام‌های الترناتور این مشکل حل شده و به‌همین‌علت در حالت کارکرد درجا خودرو، مشکل شارژ باتری خودرو تا حدود زیادی از بین رفته‌است.
در دینام‌های قدیمی یا جریان مستقیم، آهن‌رباها به بدنه دینام متصل بودند و سیم‌پیچ‌های تولید جریان در حوزه مغناطیسی حرکت می‌کردند، اما در دینام‌های آلترناتور آهن‌ربا می‌چرخد و سیم‌پیچ‌های تولید جریان ثابت هستند؛ به‌همین‌علت در دینام‌های الترناتور مشکل ناتوانی در دورهای پایین یا کارکرد درجا، تا حد زیادی رفع شده‌است.
علائم خرابی دینام خودرو و بررسی علائم آن
شاید بسیاری تصور کنند که برق خودرو از باتری تامین می‌شود، اما باید گفت که باتری تنها برای روشن کردن خودرو و درواقع استارت زدن استفاده می‌شود یا در هنگام خاموش بودن خودرو برق را تامین می‌کند. یکی دیگر از کاربردهای دینام خودرو شارژ کردن کامل باتری خودرو است و برای این‌که خودرو روشن شود و شما بتوانید استارت بزنید، نیروی لازم و کافی را به باتری می‌رساند.
پس اگر این قطعه حیاتی دچار مشکل یا خرابی شود تمام قسمت‌های متصل به برق هم در عملکرد خود دچار مشکل می‌شوند؛ همچنین امکان دارد خرابی دیگر قطعات باعث مشکل در دینام خودرو شود؛ زیرا دینام خودرو به اکثر قطعات متصل است.
یکی از ابتدایی‌ترین علائم خرابی دینام خودرو را می‌توان در پشت‌آمپر خودرو جستجو کرد. زمانی‌که بر روی داشبورد چراغ کوچکی که اغلب شبیه به یک باتری است روشن شود، خبر از خرابی دینام می‌دهد. درواقع اکثر مالکین خودرو روشن شدن این چراغ را دلیل بر تمام شدن باتری می‌دانند، حال آن‌که می‌تواند نشانه خرابی دینام خودرو باشد.
چراغ باتری شکل که در برخی از خودروها به‌صورت ALT یا GEN نشان داده می‌شود به کامپیوتری که میزان جریان خروجی از دینام را بررسی می‌کند متصل است. در صورت روشن شدن این چراغ بهتر است به یک مکانیک ماهر مراجعه کنید و این مشکل را به تعویق نیندازید تا متحمل هزینه‌های بیشتری برای تعمیر خودرو نشوید.
حتما در زمان تعمیرات از کاور استفاده کنید تا به گلگیر ها و یا لنت ترمز سراتو آسیبی وارد نشود.
دلایل خرابی دینام خودرو
خرابی های دینام خودرو می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از:
- از بین رفتن زغال دینام که با تعویض آن می‌توان می‌توان مشکل را برطرف کرد.
- گیرپاچ کردن بلبرینگ‌های دو سر دینام یا خرابی آنها.
- سوختن سیم‌پیچ داخلی دینام که در این صورت را باید قید دینام را زده و آن را تعویض کنید.
- جدا شدن سیم‌پیچ دینام و اتصال آن به روتور در اثر گرما.
- خراب شدن آفتامات دینام.
علائم خرابی دینام خودرو
پس از آشنایی مختصر با دینام خودرو و نحوه عملکرد آن، حال زمان آن فرا رسیده تا با نحوه تشخیص خرابی دینام خودرو آشنا شوید.
1. استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته
استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته که ناشی از اصطکاک فولی و تسمه و در نتیجه داغ شدن تسمه، یکی از علائم خرابی دینام خودرو است. در نظر داشته باشید دینام خودرو داغ ولتاژ بالاتری تولید می‌کند و منجر به آسیب به سایر قطعات خودرو می‌شود.
جریان برق تولید شده توسط دینام خودرو به وسیله سیم‌های بلند و کوتاه منتقل می‌شوند. هر مشکلی در رابطه با سیم‌ها یا اتصالات، می‌تواند جریان برق را کم یا به کلی قطع کند. در صورت وجود مشکل در سیم‌ها و اتصالات، گاهی اوقات چراغ‌ها پرنورتر می‌شوند، چون دینام خودرو برق بیشتری تولید می‌کند تا بر مشکل غلبه کند. در این حالت، بوی سیم داغ شده هم استشمام می‌شود.
2. شنیده شدن صدای جیرجیر نشانی بر خرابی دینام
یکی از دلایل خرابی دینام ناشی از تراز نبودن فولی دینام خودرو با تسمه یا فرسودگی بوش‌ها و یاتاقان‌ها است. درصورتی‌که اتصالات شل یا قطع شده باشند، باید همه موارد مربوط به دینام خودرو را چک کنید.
3. شل بودن، پوسیدگی، خوردگی یا سفت بودن تسمه دینام خودرو
یکی دیگر از نشانه های خرابی دینام خوردگی تسمه تایم دینام خودرو است. همان‌طور که در مقاله اشاره کردیم خودرو به یکباره و ناگهانی مشکل را بروز نمی‌دهد و در ابتدا سعی می‌کند با هشدارهایی راننده را متوجه مشکل و خرابی کند تا شخص فرصت داشته باشد در کوتاه‌ترین زمان به تعمیرگاه برود تا دچار مشکل خاصی نشود.
با مشاهده علائم خرابی دینام شما می‌توانید دررفتگی یا پاره شدن تسمه را هم چک کنید تا مطمئن شوید که مشکل از تسمه است یا دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام نمی‌دهد، اگر تسمه دچار خوردگی یا پوسیدگی شده باشد، بهتر است اقدام به تعویض آن کنید؛ زیرا علائم بالا در آینده مطمئنا برای خودرو مشکلاتی را به‌همراه خواهد داشت.
مورد دیگری که باید بررسی کنید تا از عملکرد خوب دینام خودرو مطمئن شوید، سفت یا شل بودن بیش از اندازه تسمه است که هر دو این موارد به نوعی باعث می‌شود تا دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام ندهد.
هنگام شل بودن تسمه دینام چه کنیم؟
شل بودن تسمه دینام می تواند موجب عملکرد نادرست سیستم خنک کننده یا جوش آوردن پیشرانه شود. همچنین می تواند باعث سفت شدن فرمان هیدرولیک یا عدم عملکرد درست سیستم تهویه مطبوع شود. شل شدن تسمه پروانه در خودروهای مختلف با صدای سوت بلند به هنگام گاز دادن و دور گرفتن پیشرانه همراه است. اما روش حل آن چییست؟
- از محکم بودن بودن پایه سفت کن تسمه اطمینان حاصل کنید. در پیشرانه های قدیمی معمولا دینام بر پایه ای تنظیم شونده قرار داشت که با نگهداشتن دینام در جای خود، سفت کردن تسمه را نیز عهده دارد بود. در پیشرانه های جدیدتر باید از صحت عملکرد تسمه سفت کن اطمینان حاصل کرد.
- مطمئن شوید که تسمه همه جای تسمه و پولی ها تمیز و کاملا خشک هستند. وجود رطوبت مانند آب یا بدتر از آن وجود هر نوع روغن می تواند عملکرد تسمه را با خطا مواجه کند. در نتیجه هر از گاهی پولی ها و تسمه را چک کرده و اقدام به تمیز کردن آن ها کنید.
- تسمه بیش از حد کار کرده، ترک خورده و ساییده شده را سریع تعویض کنید. پارگی تسمه مشکل بسیار ساده ای است اما دقت داشته باشید که پاره شدن آن هر جایی خودرو شما را زمین گیر می کند.
نکات مهم:
1- تسمه جدید را از دیدگاه طول و عرض و تعداد شکاف ها حتما متناسب با خودرو خود انتخاب کنید. کمی تفاوت در ابعاد تسمه می تواند به پارگی زودهنگام تسمه یا شل شدن و هرز زدن بر پولی ها بیانجامد. به هنگام خرید به اعداد و ارقامی که بر روی تسمه نوشته شده است توجه کنید.
2- از سلامت پولی ها اطمینان حاصل کنید. وجود هرگونه زائده در شکاف پولی یا هر نو تابیدگی می تواند به سرعت تسمه نو را فرسوده و پاره کند.
3- از سفت کردن بیش از حد دینام یا تسمه سفت کن بپرهیزید. سفت شدن بیش از حالت استاندارد می تواند به دلیل افزایش اصطکاک بین تسمه و پولی، پارگی زود هنگام تسمه را به همراه داشته باشد.
علت شل شدن تسمه دینام چیست؟
علت بیرون زدن تسمه دینام
اطلاع از وضعیت تسمه پروانه و عواملی که باعث پاره شدن تسمه دینام می‌شوند؛ برای هر راننده‌ای ضروری است. برای اطلاع از عواملی که باعث پاره شدن تسمه پروانه و یا کنده شدن دندانه‌های تسمه دینام می‌شوند؛ علت ریش ریش شدن تسمه دینام چیست؟
- استفاده زیاد از دورهای بالای موتور بخصوص در دورهای بیش از 4000دور در دقیقه که باعث استهلاک سریع قطعات می گردد.
- عدم استفاده از دنده مناسب بخصوص در سربالائی ها و یا عبور از روی سرعت گیرها ;که باعث فشار خیلی زیاد روی موتور و به عبارتی روی این تسمه میگردد. که در سربالائی حتما از دنده سنگین باید استفاده گردد.
- خرابی تسمه سفت کن که در صورت گیرپاژ کردن ان باعث کشیدگی و پارگی تسمه تایم خواهد شد.
- زیاد سفت کردن تسمه که در ابتدا باعث خرابی تسمه سفت کن و در نهایت خرابی تسمه خواهد شد.
- تسمه های نامرغوب در بازار به وفور یافت می شود که توان تحمل بارهای زیاد را ندارند و به سرعت مستهلک میگردند. لازم است جهت خرید یک تسمه مناسب با یک تعمیر کار مجرب مشورت نمایید.
- در صورت خرید تسمه تایم با یک بازدید چشمی از عدم شکستگی در سطح تسمه مطمئن گردید و از تا زدن ویا از قراردان در جای نامناسب (مثل قرار دادن درجعبه ابزار و یا گذاشتن وسایل روی ان)خودداری نمائید. وظاهر کلیه دندانه های تسمه بازدید گردد و در صورت رویت سیم هائی نازک شبیه نایلون از ان استفاده نگردد.
- رانندگی بدون تنش بر موتور شرط اصلی جهت جلوگیری از استهلاک کلیه قطعات خواهد شد.
علائم شل بودن تسمه دینام
علامت خرابی و یا شل شدن تسمه دینام را با هم بررسی می‌کنیم. علائمی که نشان از به سر رسیدن عمر تسمه هیدرولیک دارند و باید به فکر تعویض آن باشید.
۱- صدای جیر جیر تسمه دینام
اگر در زمان راندن خودرو، صدایی شبیه به صدای جیر جیر شنیدید در اولین اقدام ماشین را به تعمیرگاه برسانید. زمانی که تسمه دینام در حال ساییده شدن باشد، صدایی مثل جیر جیر می‌دهد که ممکن است به علت خرابی و اتمام تاریخ‌مصرف باشد. از طرف دیگر ممکن است تسمه کمی در جای خود جا به جا شده باشد که در این صورت کافی است تسمه به حالت اولیه باز برگردد.
علت صدا دادن تسمه دینام ماشین
ویدئوی زیر علت صدای تسمه دینام را بررسی می کند و نحوه رفع صدای تسمه دینام را آموزش می دهد، آن را از دست ندهید!
۲- فرمان سفت شده و کولر سرد نمی‌کند
خرابی تسمه دینام موجب دشوار شدن کنترل ماشین می‌شود. فرمان‌های هیدرولیک به نرمی و فرمان پذیری بالا مشهور هستند. اگر فرمان خودرو شما سفت شده و به‌سختی می‌توانید آن را حرکت دهید، به احتمال زیاد با مشکلی اساسی در تسمه دینام مواجه هستید. همچنین اگر سرمای کولر به اندازه معمول نیست و یا اصلاً کولر کار نمی‌کند ممکن است علت در خرابی تسمه هیدرولیکی باشد.
۳- دور موتور به سرعت بالا رفته و خودرو داغ می‌کند
در زمان احتراق و حرکت خودرو گرمای زیادی در اطراف موتور ایجاد می‌شود. اگر دیدید که دور موتور بدون هیچ علتی در حالا بالا رفتن است و حس گرمای زیادی را در درون کاپوت کردید، بد نیست سری به تسمه دینام بزنید. به‌شدت توصیه می‌کنیم در این حالت به رانندگی ادامه ندهد، گرم شدن بیش از اندازه موتور ممکن است فشار زیادی را بر آن وارد می‌کند.
۴- تسمه پاره یا ترک‌خورده است
ممکن است خیلی اتفاقی در حال بازرسی اجزای فنی متوجه پاره شدن یا ترک خوردن تسمه دینام شوید. به سادگی از روی این مسئله عبور نکنید. در صورت پارگی یا حتی خراشیدگی، تسمه هیدرولیکی نمی‌تواند تمام نیرویی که موتور تولید می‌کند را به سایر اجزای داخل کاپوت منتقل کند.
۵- روشن شدن چراغ هشدار باتری
اگر در حین رانندگی چراغ باتری روشن شد به رانندگی ادامه ندهید و در اولین فرصت خود را به تعمیرکار برسانید. تمام برق و انرژی ماشین را تأمین می‌کند. قطعاتی مثل چراغ‌ها، ضبط و شارژر فندکی همه از نیروی باتری استفاده می‌کنند.
جالب است بدانید یکی از وظایف تسمه دینام چرخاندن قطعه دینام و انتقال انرژی آن به باتری است. به همین دلیل در صورت خرابی تسمه دینام باتری به خوبی کار نخواهد کرد.
عوارض شل بودن تسمه دینام
این تسمه ها با اولین استارت و همگام با روشن شدن خودرو شروع به چرخش نموده و قطعاتی که به آن ها متصل شده اند را به حرکت وادار می کنند. تسمه دینام باعث به حرکت در آمدن دینام خودرو و تبدیل نیروی حرکتی موتور به نیروی الکتریکی می شود که در نهایت این نیرو به باتری انتقال پیدا کرده و سبب شارژ شدن آن می شود.
تسمه پروانه که می تواند از تسمه دینام جدا باشد یا به همراه آن باشد، باعث به حرکت درآوردن پروانه خودرو در قسمت جلویی (معمولا در برخی خودروها برای خنک کردن موتور کاربرد دارد.) و سایر قطعاتی که گفته شد، به کار می رود.
اگر هر کدام از این تسمه ها، دچار مشکل یا پارگی شوند، باعث ایجاد ایراداتی در خودرو می شوند که باید هر چه زودتر رفع گردند. در غیر اینصورت منجر به صدمات جدی به خودرو خواهند شد. در ادامه به این موارد اشاره کرده و زمان تعویض تسمه پروانه یا تسمه دینام را عنوان خواهیم نمود.
در صورت خرابی تسمه کولر یا همان دینام اتومبیل شما متحمل فشار زیادی می‌شود چون از یک طرف پمپ آب‌خنک کننده موتور به‌خوبی کار نمی‌کند و از طرف دیگر سیستم تهیه نیز با مشکل مواجه می‌شود. همچنین ممکن است کنترل کردن و راندن خودرو نیز با مشکل مواجه شود چون پمپ فرمان هیدرولیکی دیگر در کنترل شما نیست.
درصورت پاره شدن تسمه دینام در خودروهای هیدرولیک ، فرمان سفت شده ،واترپمپ از کار می افتد و آب رادیاتور جوش می آید، همچنین پاره گی تسمه دینام ، کولر، دینام و شارژ باتری را مشکل آفرین خواهدکرد و در ادامه مسیر، باتری خالی شده و برق موردنیاز شمعها نیز از دست رفته و در نتیجه منجر به خاموشی موتور خواهد شد.
نشانه های پاره شدن تسمه پروانه
پارگی تسمه دینام و تسمه پروانه سریعا در خودرو ایجاد مشکلاتی می کنند که راننده را مجبور به متوقف ساختن خودرو و تعویض تسمه آسیب دیده می کند. در زیر ما به چند مورد از علائم و نشانه هایی که به معنی پارگی و آسیب دیدن کلی تسمه دینام و پروانه می شوند، اشاره کرده ایم که در صورت بروز هر یک از این موارد، باید سریعا تسمه ها را چک و بازبینی نمایید.
- تسمه دینام باعث چرخاندن دینام و شارژ باتری می شود، در صورت آسیب دیدن آن باتری شارژ نخواهد شد و معمولا چراغ باتری در پشت آمپر روشن می گردد.
- پارگی تسمه پروانه باعث از کار افتادن واتر پمپ و عدم گردش جریان آب در موتور می گردد. به این ترتیب، خودرو به سرعت داغ شده و جوش می آورد.
- شل بودن تسمه دینام یا همان تیمه پروانه سبب ایجاد اشکال در کنترل فرمان هیدرولیک خواهد شد.
نکته: در صورت کم نور شدن شمع سراتو حتما باید سیستم برقی توسط یک متخصص بررسی گردد.
تشخیص زمان تعویض تسمه دینام
موارد بالا، جزو بارز ترین نشانه های ایجاد اشکال در تسمه دینام و پروانه می باشند که عدم توجه به آن ها می تواند باعث ایجاد خسارات بسیار سنگین به خودرو شود. پس اگر هر کدام از این موارد برای خودروی شما پیش آمد، توصیه می کنیم حتما تسمه های خودرو را مورد بازبینی قرار دهید.
برای تعویض تسمه دینام و پروانه، زمان مشخصی تعیین نشده است و نمی توان قطعا گفت که پس از طی چند کیلومتر باید این تسمه ها تعویض گردند. تشخیص زمان تعویض این تسمه ها یک امر کاملا تجربی بوده و باید خود تسمه بازدید شود. اما به طور کلی اگر هر یک از نشانه های زیر را در تسمه و خودروی خود مشاهده نمودید، بهتر است هر چه سریع تر نسبت به تهیه و تعویض یک تسمه جدید اقدام نمایید.
- وجود نشان پارگی، خورده شدگی، سائیدگی و خشک شدگی در کل طول تسمه
- پیدا کردن خاصیت کشسانی در تسمه
- چرب شدن تسمه
- شنیده شدن صدایی شبیه به جیر جیر از بخش موتور
- نداشتن کنترل مناسب بر فرمان
- عدم کارکرد صحیح کولر و تهویه مطبوع