سیاست خارجی دولت سیزدهم، سیاست خارجه متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند با همه طرف‌ها در جهان، و مبتنی بر روابط خارجی فراگیر است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ وزیر امور خارجه با حضور در برنامه صف اول به پرسش ها در خصوص عملکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان پاسخ داد.
سؤال: این روز‌ها و هفته‌ها اخبار گوناگون و متنوع بسیاری در حوزه دیپلماسی بوده است و شاهد سفر‌های متنوع، اتفاقات مختلف و دعوت ها بوده ایم که درباره اینها بیشتر بدانیم و مردم هم بدانند. از شانگ‌های شروع کنیم که در همین ماه عضویت ایران در شانگ‌های رسمی شد و بپرسیم که چه اتفاقاتی تا به حال افتاده است و از اینجا به بعد چه اتفاقاتی خواهد افتاد به واسطه این عضویت.
امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه: سیاست خارجی دولت جناب آقای دکتر رئیسی همانطور که دکترین سیاست خارجه ایشان را از ابتدای این دوره اعلام کرده ایم یعنی سیاست خارجه متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند با همه طرف‌ها در جهان، مبتنی است بر روابط خارجی فراگیر. در چارچوب روابط خارجه فراگیر بخش عمده‌ای از برنامه سیاست خارجی ما تمرکز دارد بر توسعه پایدار روابط اقتصادی و تجاری با جهان. بخشی از این مناسبات به صورت دوجانبه شکل گرفته است با اولویت همسایگان و نگاه به آسیا. ما از نگاه به شرق یا نگاه به غرب در سیاست خارجی نمی‌گوییم با اولویت نگاه به آسیا و با اولویت همسایگان بخش دیگر سازوکار‌ها و فرمت‌های چندجانبه و بین المللی که برای تحقق اهداف سیاست خارجه وجود دارد. عضویت ایران در شانگ‌های کاری است که از سال‌ها پیش شروع شد، اما به دلیل رویکردها، ملاحظات و صف بندی‌هایی که وجود داشت این کار در دولت‌های قبلی به سرانجام نرسید. در دولت جدید ما با تعامل با اعضای اصلی شانگ‌های و آقای رئیس جمهور در سفر‌هایی که انجام دادند و ارتباطاتی که به عمل آمده است در سطح دیپلماسی سران، به حول و قوه الهی موفق شده ایم. ابتدا عضویت شروع عضویت دائم ایران را سال گذشته به تثبیت برسانیم و در روز‌های اخیر عضویت کامل ایران شکل گرفت. این عضویت کامل روی زمین برای ما دستاورد‌ها و نتایجی را در پی خواهد داشت. اولاً در حوزه‌های اقتصادی و تجاری ما از همه معافیت‌ها و تسهیلاتی که برای اعضای شانگ‌های فراهم است برخوردار می‌شویم. ما وقتی صحبت از اعضای شانگ‌های می‌کنیم یعنی یکی از سازمان‌هایی که بزرگ‌ترین وسعت را از نظر جغرافیایی، جمعیت و منابع دراختیار دارد و ما هم بعنوان یک کشور موجود در مجموعه قاره آسیا از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های فراوانی برخوردار هستیم به ویژه مزیت ما در حوزه‌های ترانزیتی سهم و ارزش افزوده ویژه‌ای را برای ما در شانگ‌های ایجاد می‌کند. البته همانطور که استحضار دارید، شانگ‌های فقط یک سازمان متمرکز بر موضوعات اقتصادی و تجاری نیست سایر همکاری‌های فرهنگی، امنیتی، نظامی، مبارزه با تروریسم، علم و فناوری و سایر حوزه‌ها را هم شامل می‌شود. ما از هفته گذشته نماینده خودمان را باعنوان نماینده مرجع ملی ایران نزد سازمان همکاری‌های شانگ‌های که دبیرخانه اش در پکن است، منصوب کرده ایم در وزارت امور خارجه دبیرخانه ویژه‌ای برای این کار تشکیل شده است. تلاش زیادی هم در دولت انجام شد و هم در مجلس انجام شد مجلس شورای اسلامی. برای اینکه ما بتوانیم به موقع این اسناد را در دولت و مجلس به تصویب برسانیم، وقتی می‌گویم اسناد در تاریخ انقلاب اسلامی ایران و قبل از آن بی نظیر است. ۴۹ سند مهم اقتصادی، امنیتی، سیاسی، فرهنگی به تأیید دولت و مجلس رسید درحالیکه در برخی از کشور‌های عضو شانگ‌های بیش از پنج سال این پروسه زمان می‌برد، اما با تمرکزی که مجلس و دولت روی این موضوع داشتند یک اقدام فوق العاده انجام شد و ما در هفته‌ها و ماه‌های آینده آثار این عضویت را در روی زمین و در سفره مردم خواهیم دید.
سؤال: قدم بعدی الان چه است؟
امیر عبداللهیان: ریکس دومین سازمان منطقه‌ای است که اعضای مهمی را دربر می‌گیرد. در حوزه و قاره آسیا و همچنین امریکا، اعضای بیریکس که از برزیل تا هند، روسیه، چین و تا قاره آفریقا، آفریقای جنوبی را دربر می‌گیرد. هفته اول شهریورماه آقای دکتر رئیسی دعوت شده اند بعنوان مهمان ویژه این اجلاس، ماه گذشته در سطح وزرای خارجه نشست بیریکس پلاس یا دوستان بیریکس در کیپ تاون آفریقای جنوبی برگزار شد این یک مقدمه‌ای بود برای نشست سران بیریکس پلاس یا دوستان بیریکس که در هفته اول شهریورماه انجام خواهد شد. ما با استفاده از فرصت نشست کیپ تاون تلاش کرده ایم که هر پنج کشور اصلی بانی بیریکس را توجیه کنیم تا جمهوری اسلامی ایران پس از آنکه چارچوب‌ها را آنها تعریف کردند جزء اولین گروه کشور‌هایی قرار بگیرد که با توجه به ظرفیت ها، منابع و امکاناتی که در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و با هر شاخصی ما می‌توانیم تعریف شویم در اولویت‌های بیریکس بتوانیم عضویت بیریکس را طبعاً در مرحله اول عضویت ناظر و سپس وارد گام بعدی براساس سازوکاری که در آنجا درحال تعریف کردن هستند به عضویت این سازمان هم دربیاوریم. این هم یک مزیت بیشتری را برای ما فراهم می‌کند که از آفریقا تا آسیا تا آمریکای لاتین و دیگر کشور‌های جهان بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم.
سؤال: می‌شود گفت که این عضویت‌ها اقداماتی ضدتحریمی هم هستند؟
امیر عبداللهیان: طبعاً این رویکرد در دیپلماسی برای ایجاد گشایش در روابط ما در حوزه تجارت خارجی شکل گرفته است و استفاده از مزیت‌های بیریکس و سازمان همکاری شانگ‌های یکی از مزیت‌هایی که برای ما دارد این است که ما به سمت چندجانبه گرایی حرکت می‌کنیم. امروز دنیا دنیای یک جانبه گرایی نیست. نظم بین المللی جدیدی در جهان درحال شکل گیری است. یکی از ویژگی‌های این نظم جدید تمرکز کشورها و تلاش کشورها برای عبور از یک جانبه گرایی به سمت چندجانبه گرایی است. همه اینها و استفاده از فرصت‌های این سازمان‌ها یعنی حرکت به سمت چندجانبه گرایی و یعنی مقابله با سیاست‌های یک جانبه گرایی ازجمله تحریم ها.
سؤال: به واسطه همین عضویت مشخص‌تر در خود مبادلات مالی ما چه اتفاقی خواهد افتاد؟
امیر عبداللهیان: طبعاً ما در هر دو سازمان سازوکار‌های مشخصی برای همکاری‌های مالی، همکاری‌های گمرکی، دراختیار داریم. سازوکار‌هایی که در آنجا پیش بینی شده است مبتنی بر نگاه چندجانبه گرایانه است نه نگاه یک جانبه گرایی و قفل کردن همه موضوعات در چارچوب تحریم‌های یک جانبه یک کشور خاص؛ لذا وقتی صحبت از معامله، تجارت خارجی با ارز‌های ملی می‌شود، یعنی دور کردن دلار از اقتصاد کشورها و محدودیت‌هایی که دلار در چرخه بانک‌های سیستم بانکی جهانی ایجاد می‌کند، این کشورها خودشان را از آن چرخه کاملاً محدود و هژمونیک دور می‌کنند و فرصت‌های استفاده از ارز‌های ملی برای رونق اقتصادی و تجارت خارجه را دراختیار می‌گیرند.
سؤال: بخشی از این اتفاق هم وابسته است به پیمان‌های پولی ایران با کشور‌هایی که درحال تجارت با آنها است که الان در همین دو سازمان شانگ‌های و بیریکس اینها بیشتر خواهد شد و بیشتر دیده خواهد شد برای این پیمان‌های پولی که اساس آن کنار گذاشتن دلار از این مناسبات باشد چه اتفاقاتی افتاده است در ماه‌های اخیر؟
امیر عبداللهیان: سیستم دلار و هژمونی دلار در اقتصاد جهانی عمق آن روی به سپری شدن است. امروز فقط این جمهوری اسلامی ایران نیست که از استفاده از ارز‌های محلی و یا ارز‌هایی غیر از دلار صحبت می‌کند. اقتصاد بسیاری از کشورها بخاطر این نگاه یک جانبه گرایانه و سیاست‌های نادرست اعمال دلار در اقتصاد کشورها آسیب دیده است. شما ببینید در توافق هسته‌ای و برجامی که در دولت گذشته انجام شد، یکی از نکاتی که بعنوان نکته منفی برجام می‌شود از آن یاد کرد این است که دلار در هیچ جای این سند تاچ نمی‌شود. یعنی نه سرمایه گذار امریکایی براساس برجام می‌تواند بیاید در ایران سرمایه گذاری کند و نه حتی یک دلار می‌تواند گردش کند در سیستم مالی و پولی. این فرصت سازمان همکاری شانگ‌های یکی از اسنادش اسناد چگونگی تبادلات و سازوکار‌های مالی و بانکی است که هم در اینجا در دولت و مجلس به تصویب رسیده است هم در سازمان همکاری شانگ‌های جریان دارد.
سؤال: ما در روابط دوجانبه با کشورها آیا درحال نزدیک شدن به توافقاتی هستیم برای حذف دلار؟
امیر عبداللهیان: این کاری است که از مدت‌ها پیش شروع شده است، در یکسال گذشته شتاب گرفت ما در حوزه دیپلماسی سران تاکنون حدود ۳۴ سفر آقای دکتر رئیسی داشتند و از طرف مقابل ۱۷ رئیس کشور یا مقام ارشد کشورها به ایران سفر داشتند. یعنی در حوزه دیپلماسی سران به طور متوسط هر ۲۴ تا ۲۶ روز یک دیدار رسمی یا در ایران یا توسط رئیس جمهور کشورمان در یکی از کشور‌های هدف ما انجام شده است. طبعاً در دیدار‌های آقای دکتر رئیسی یکی از موضوعات با کشور‌هایی که در حوزه تجارت همکاری‌های اقتصادی و سرمایه گذاری از توانمندی‌هایی برخوردار هستند، توافق بر دو موضوع استفاده از ارز‌های ملی و تهاتر است هر دو هم با هدف اینکه سلطه دلار بر مناسبات دوجانبه ما سایه نیافکند و ما بتوانیم از این مزیت هم استفاده کنیم. ببینید امروز شرایط به گونه‌ای است که من در سفری که اخیراً به چهار کشور همسایه جنوبی مان در حوزه خلیج فارس داشته ام، یکی از سران این کشورها به من گفت که آخرین آماری که به من داده اند، حجم تبادل تجاری ما امروز به ۳۳ میلیارد دلار رسیده است. برای اینکه برای مخاطبین عزیز ما این مسئله کاملاً ملموس باشد عرض می‌کنم، ما پس از توافق هسته ای، حجم روابط تجاری مان با کل اروپا براساس آمار‌هایی که ما در وزارت خارجه داریم با احتساب فروش نفت و محصولات و مشتقات نفتی به سختی به ۱۰ میلیارد دلار رسید. این به این معنا نیست که ما نمی‌خواهیم با غرب یا اروپا کار کنیم. ما حتماً ظرفیت‌های مان را حفظ می‌کنیم ما همین الان تبادل تجاری مان را با بعضی از کشور‌های اروپایی که به لحاظ سیاسی هم رجزخوانی‌هایی علیه ما دارند روابط و حجم تبادل تجاری مان را سعی کرده ایم هم حفظ کنیم و هم افزایش بدهیم با آن کشورها. چون دنیا دنیای منافع است آنها در عرصه سیاسی ممکن است حیاهو‌هایی داشته باشند، ولی در اقتصاد و تجارت نفع خودشان را دنبال می‌کنند. شما ببینید کل قاره اروپا حداکثر ۱۰ میلیارد دلار، امروز فقط یک کشور همسایه ۳۳ میلیارد دلار. امروز حجم تبادل تجاری ما با همسایگان برخی از کشور‌های عضو خلیج فارس، عراق، روسیه، ترکیه، پاکستان و حتی افغانستان ما ۱۵ همسایه داریم. در مجموعه این کشورها بیش از ۹۰ میلیارد دلار است و ما در یکسال گذشته از ۳۷ درصد تا ۲۷۱ درصد افزایش حجم تبادل تجاری فقط در حوزه همسایگان داشته ایم و این را در حوزه آسیا در دل همین آماری که عرض کردم و حتی در حوزه اروپا هم توانسته ایم توسعه دهیم. این به این معنا است که خودمان معطل شانگ‌های و بیریکس هم به تنهایی نکرده ایم. ظرفیت‌های دوجانبه، ظرفیت‌های برجسته و موقعیت‌های مهم همسایگی که وجود دارد درکنار ظرفیت‌هایی که بالاخره در سطح جهان وجود دارد، در یک کلام هر جا منافعی برای جمهوری اسلامی ایران است ما آنجا هستیم. آمار اسنادی که در دولت آقای دکتر رئیسی از زمانی که دولت شروع به کار کرد تا الان را گرفته ام، در حدود ۲۲ ماه گذشته با سفر اخیری که آقای دکتر رئیسی به سه کشور حوزه شرق آفریقا داشته اند، در مجموع ۴۹۱ سند بین وزارتخانه ها، بخش خصوصی جمهوری اسلامی ایران با طرف‌های خارجی به امضاء رسیده است، ۴۹۱ سند رسمی. ما مقایسه کرده ایم با دوره‌ای که توافق هسته‌ای ما به نتیجه رسید و چند ماهی برجام ناقص کار کرد. مثلاً در یک دوره ششماهه تا یکساله در پُرترین وضعیتی که درنظر گرفته ایم، ۳۶ درصد امضای اسناد در ۲۲ ماه گذشته بیشتر است از آن دوره‌ای که همه سران غرب و اروپا می‌آمدند ایران و ارتباطات قوی داریم. اما نکته مهم اینجا است امضای این اسناد خیلی مهم است من در هر دیداری که توفیق داشته ام خدمت مقام معظم رهبری برسم، تأکید ویژه ایشان این است که این اقدام خوبی است که این اسناد به امضاء می‌رسد بین جمهوری اسلامی ایران و کشورها مهمتر از آن اجرای این اسناد است. پیاده کرده این اسناد روی زمین است. آقای دکتر رئیسی هم تأکید زیادی روی این مسئله دارند و ما سازوکاری در معاونت اقتصادی دیپلمانسی اقتصادی در وزارت خارجه داریم که در ارتباط مستقیم با تک تک وزارتخانه‌ها اجرایی شدن و عملیاتی این را ببینیم. اگر به من بگویید هنوز به خودم بخواهم انتقاد کنم به سیستم کاری خودمان با چه چیزی هنوز فاصله دارید و اتفاق نیفتاده است این است که واقعاً اتفاقات بزرگی در رشد روابط خارجی، تجارت خارجی و ارزآوری در داخل کشور افتاده است، اما هنوز مردم روی زمین و در سفره شان به خوبی اینها را حس نمی‌کنند. آن چیزی که باعث می‌شود که مردم به خوبی حس کنند این است که این توافقات اجرایی شود روی زمین پیاده شود و آثار آن را در اقتصاد و توسعه پایدار اقتصادی در کشور ببیند. ما بسیار خوش بین هستیم همه این اقدامات دارد انجام می‌شود که به آن نقطه برسیم و به آن نقطه رسیدن دیر نخواهد بود.
سؤال: شما اشاره‌ای به سفرتان به کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس کردید و همین جا باز یادم آمد از توافق ایران و عربستان درباره توافق ایران و عربستان هم می‌شود صحبت کرد. هنوز در ذهن مردم سؤال است که چطور شد که ما یکهو با عربستان وارد رابطه شدیم و به توافق رسیده ایم مبنا و منشأ آن چه بود؟ همزمان با اینکه اینجوری بپرسم به ذهنم می‌رسد که آقای دکتر امیر عبداللهیان خودش شخصاً یک مزیت‌هایی داشته است مزیت هایش در حوزه عربی، آفریقایی بوده است. این اتفاق‌ها به مزیت‌های شخصی آقای امیر عبداللهیان بیشتر مربوط است یا به همین سیاست ترجیح همسایگان و آسیا بر بقیه کشورها؟
امیر عبداللهیان: اگر بخواهم واقع بینانه بگویم نه به فرد من خیلی ارتباطی ندارد. به واقعاً ظرفیت ها، دستاورد‌های جمهوری اسلامی ایران، به مردم خوب و فهیم خود ما بالاخره امروز ما در دنیا در حوزه‌های مختلف برتری‌هایی داریم. در حوزه پزشکی، در حوزه خدمات فنی، مهندسی، در حوزه علم و فناوری، در حوزه گفتمانی، این مزیت‌ها بر همه قابل لمس است. ببینید مثلاً در حوزه گفتمانی هنوز شما در کشور‌های انقلابی جهان وقتی که سفر می‌کنید تحت تأثیر دیدگاه‌های امام راحل عظیم الشأن هستند. تحت تأثیر نگاه مقام معظم رهبری و اندیشه‌های مقام معظم رهبری هستند. تحت تأثیر بصیرتی که مردم ما هستند مردم ما از آن برخوردار هستند در داخل ایران. یکی از مقامات ارشد یک کشوری بعد از اغتشاشات پاییز گذشته و مداخلات خارجی به من می‌گفت یک درصد این کافی بود که کشوری مثل کشور ما را در کمتر از چند ساعت به مرحله فروپاشی بکشاند، ولی آن کسی که از بیرون نشسته است می‌گفت نگاه دقیق رهبری شما درکنار آگاهی و بصیرت و هوشمندی مردم کشور شما را بیمه کرده است در مقابل توطئه‌های خارجه. اما اینکه اشاره فرمودید که چه شد یک مرتبه بین شما و عربستان، نه یک مرتبه نبود، کار شده بود، از ماه‌ها قبل ما پنج دور مذاکره امنیتی در بغداد داشته ایم. سه دور مذاکره امنیتی در سلطنت عمان داشته ایم. جمع بندی اینها به نقطه‌ای رسید که ما و عربستان سعودی وارد یک صفحه جدیدی از روابط بشویم. خب بر هیچکس پوشیده نیست که برخی از کشورها در منطقه و در خارج از منطقه به ویژه در اغتشاشات چه اقداماتی را انجام داده اند. ما با طرف‌های غربی با امریکا به طور غیرمستقیم در حتی همزمان با اغتشاشات به ویژه با امریکایی به طور غیرمستقیم درحال نوعی مذاکره و تبادل پیام‌ها بودیم. طرف امریکایی تصور می‌کرد در اوج اغتشاشات در ایران ما در ضعیف‌ترین وضعیت خود قرار داریم و الان وقتی است که باید بین ما و امریکا روی بازگشت به برجام توافق شود و آنها اصرار داشتند ما از خطوط قرمزمان بخواهیم عبور کنیم. ولی پشتوانه مردمی و پشتوانه‌های متنوعی که ما در ایران داشتیم سفت روی خطوط مان ایستادیم و امروز که ما داریم با هم صحبت می‌کنیم اگر تبادل پیامی بین ما و امریکا است، اولاً ما هنوز مسیر مذاکره و دیپلماسی را ادامه می‌دهیم ثانیاً رعایت خطوط قرمز از مسائل اصلی ما است. در موضوع عربستان حاکم‌های عربستان سعودی به این جمع بندی رسیدند که باید بر مبنای همسایگی و احترام متقابل روابط بین دو کشور شکل بگیرد. این هم منافع دو طرف را تأمین می‌کند هم برای منطقه منافعی دارد و پیام مثبت دارد. من شاید حدود پنج ماه پیش در نشست بغداد دو نشست منطقه‌ای مرتبط با عراق، در کشور اردن یک گفتگوی سه چهار دقیقه‌ای در ریسپشن بین من و آقای بن فرحان وزیر خارجه عربستان سعودی انجام شدف جمع بندی گفتگو‌های ما این شد که بازگشت روابط دو کشور به حالت طبیعی نه تنها به نفع طرفین بلکه به نفع کل منطقه است. با این مقدمات و آن عقبه‌ای که عرض کردم توافق بین ما حاصل شد. بخواهم واقع بینانه با مردم صحبت کنم، این توافقی که در این مرحله داریم، بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌های ما است این اتفاق افتاده است سفیر ما در روز‌های آینده در ریاض مستقر می‌شود الان سرپرست در آنجا داریم امسال حج خوبی را توانسته ایم برگزار کنیم اگر ایرادات جزئی هم در کار پیش آمد با یک پیام من و وزیر امور خارجه عربستان سعودی واقعاً سعودی‌ها وارد کار شدند و به سرعت اگر مانعی بود برطرف کردند حتی ما در حج شاهد بودیم بعضی جریاناتی که در داخل عربستان مایل نیستند روابط ایران و عربستان یک وضعیت خوب داشته باشد یک جا‌هایی کارشکنی‌هایی می‌خواستند کنند. در تماس‌های مستقیم بین خود من و جناب آقای نواب و مسئولین محترم حج و زیارت و مقامات عربستان سعودی ما از هرگونه چالشی در بحث‌های مربوط به حج به خوبی توانسته ایم عبور کنیم. اما نکته مهم این است من عرض در برنامه سیاست خارجی فراگیر دولت آقای دکتر رئیسی یکی از اولویت‌های مهم ما اقتصاد، تجارت، سرمایه گذاری و ارزآوری است. من با آقای بن فرحان در اولین ملاقاتم در پکن در پانزدهم ماه مبارک رمضان گفتم، گفتم ببینید آقای وزیر ما نمی‌خواهیم یک روابط تاکتیکی داشته باشیم. اولاً مشکلاتی ما داریم با هم تفاوت دیدگاه‌هایی داریم اختلاف نظر‌هایی داریم این چیزی نیست که یک شبه حل شود. روی موضوعاتی اتفاق نظر داریم. روی موضوعاتی که اتفاق نظر داریم باید به سرعت به جلو برویم. روی موضوعاتی که تفاوت دیدگاه داریم باید تلاش کنیم که این تفاوت دیدگاه‌ها را از آن عبور کنیم. اما در راستای وجود یک روابط پایه دار بین دو کشور ما در آسیب شناسی که در وزارت خارجه کردیم یک ایراد در روابط ما و عربستان در دهه‌های گذشته همواره وجود داشته است. حتی در بهترین دوره روابط در دوره مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی و در دوره آقای خاتمی، در بهترین شرایط چه اتفاقی افتاده است، حجم حملات رسانه‌ای علیه یکدیگر کاهش پیدا کرده است به صفر هم نرسیده است کاهش پیدا کرده است و یک حج آرامی هم داشته ایم، اما آیا یک توافق اقتصادی بین ما انجام شده است، یک همکاری پایدار تجاری، اقتصادی، سرمایه گذاری بین ما شکل گرفته است، نه. توافق ما با همتای سعودی ام این است که ما در این مرحله باید با درک اینکه تفاوت دیدگاه‌های سیاسی در حوزه‌هایی داریم در محاسبات دوجانبه به همکاری‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه گذاری بین دو کشور قوام ببخشیم یک همکاری پایدار اقتصادی که باعث رونق اقتصادی در دو طرف بشود و این کمک کند به پایداری کار. من این را خیلی را خوب به یاد دارم در زمانی که معاون بودم در وزارت خارجه یکی از شرکت‌های خودروسازی ما بیش از ۵۰۰ دستگاه خودرو به کشور مصر صادر کرد. در دوران حسنی مبارک علی رغم چالش‌های سیاسی و ملاحظات و قطع رابطه‌ای که داشتیم، طرف مصری برای تأمین قطعات یدکی این خودرو هر سه ماه یکبار به ایران می‌آمد. در مصر انقلاب شد اوضاع تغییر کرد و آقای مرسی آمد در آن دوران هم می‌آمدند قطعات را می‌بردند. در مصر کنونی هم که یک رابطه مبتنی بر دوستی و برادری بین ما و مصر حاکم است و ما امیدواریم بتوانیم گام‌های عملی مؤثرتری را دوطرف برداریم برای توسعه روابط دو کشور ما الان دفتر حفاظت منافع داریم در تهران و قاهره، ولی در گام اول هر دو سفیر مستقر کرده ایم. هم فرستاده ما به آنجا درجه سفیر دارد هم دیپلمات آنها در ایران با درجه سفیر دارد کار می‌کند. ولی این را می‌خواهم بگویم سران نظام سیاسی در مصر تغییر کرده اند، اما آن ۵۰۰ دستگاه خودرو و آن ارتباط تأمین قطعات یدکی آن خودرو‌ها از ایران در بحرانی‌ترین شرایط هم پایدار ماند. این یعنی اینکه همکاری اقتصادی و تجاری پایداری در روابط سیاسی ما هم می‌تواند ایجاد کند.
سؤال: چقدر حرف نگفته است. صحبت از مصر کردید درباره مصر هم اخباری بیشتر از رسانه‌های خارجی رسید که دو کشور ایران و مصر مشغول مذاکراتی هستند و تمایل دارند هر دو کشور به اینکه سطح روابط را ارتقاء بدهند اگر بیشتر از این چیز‌هایی وجود دارد که مردم بدانند و الان مشتاق هستند بفرمایید؟
امیر عبداللهیان: می‌دانید واقعاً بین ما و مصر مشترکات زیادی وجود دارد مصر یک کشور مهم و تأثیرگذار است در جهان عرب و جهان اسلام. هم مردم مصر خیلی علاقمند هستند به ایران و هم مردم ایران علاقمند هستند به مصر، من یادم است در یک مقطعی سال‌های پیش یک هیئتی از سینماگران و اصحاب رسانه مصر به ایران آمدند می‌گفتند آنقدر علی رغم ارتباطات قوی رسانه‌ای آنقدر ما از ایران دور بودیم که اصلاً فکر نمی‌کردیم که مثلاً تهران شهری به این زیبایی به این تمیزی باشد و شهر‌های دیگر رفته بودند مشهد، بعضی از شهر‌های دیگر ما را هم از نزدیک بازدید کرده بودند، این دوری‌ها یک تصوراتی ایجاد می‌کند نمی‌دانم شاید نسل جوان ما ندانند زمانی که ایران میزبان نشست سران او آی سی سازمان همکاری اسلامی بود، در آن زمان ملکه عبدالله که ولیعهد عربستان بود می‌خواست در این اجلاس شرکت کند. سفارتخانه وقت آنها توصیه‌هایی کرده بودند که مثلاً شما می‌آیید همه چیز باید با خودتان بیاورید خیلی وضع خوب نیست در ایران اینها تحریم هستند و … و غیره. آن زمان وقتی که ملکه عبدالله آمد و وضعیت را از نزدیک دید، متعجب شد از اینکه تصوری که داشته است از ایران با واقعیت‌های روی صحنه چگونه است. در موضوع مصر مردم ما بسیار به هم علاقمند هستند ما با آقای سیسی از زمانیکه روی کار آمد صرف نظر از چالش‌ها و مسائلی که در درون مصر وجود داشت اولین نقطه همکاری مشترک ما سوریه بود رویکرد آقای سیسی در سوریه مبارزه با تروریسم و افراط گرایی بود و فاصله گرفتن از اینکه همراهی کند برای تغییر نظام سیاسی در سوریه و تشدید جنگ تروریستی در سوریه ما گفتگو‌های امنیتی را شروع کرده ایم با یکدیگر در این رابطه و الان هم آخرین اتفاقی که افتاده است در جریان سفر هفته‌های گذشته سلطان عمان به تهران، می‌دانید ایشان یک هفته بعد از سفرش به مصر به تهران آمدند گفتگو‌هایی را درخصوص ضرورت ارتقای روابط سیاسی تهران و قاهره با آقای سیسی در قاره داشتند حامل پیامی بودند این پیام در عالی‌ترین سطح در ایران دریافت شد و پاسخ مثبت سلطان عمان گرفت و بعد از آن ما درحال طراحی هستیم برای اینکه در زمان مناسب و طبق برنامه‌ای که با هم توافق می‌کنیم شاهد ارتقای روابط باشیم. ما هیچ گونه محدودیتی برای توسعه همه جانبه همکاری‌ها با مصر نداریم و از آن استقبال می‌کنیم.
سؤال: برگردیم به حوزه همسایگان که جزء اولویت‌های دیپلماسی دولت جدید است، ما با دولت افغانستان و طالبان نسبت مان چه است. این برای خیلی‌ها سؤال است که ما با طالبان الان، خب طالبان در یک جایی جلوی دشمن مشترک ما ظاهراً ایستاده است یا با آنها جنگیده است بعضی‌ها هم می‌گویند نجنگیده است با هم توافق دارند. ما الان چه نسبتی داریم با دولت افغانستان و بعد برویم سراغ مسئله حق آبه که الان به کجا رسیده ایم؟
امیر عبداللهیان: در ارتباط با افغانستان اولاً ما ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان داریم؛ لذا هرگونه تحولی در داخل افغانستان می‌تواند بر امنیت ما، بر شرایط اجتماعی ما در استان‌های مرزی، تأثیر بگذارد. هرگونه بی ثباتی در افغانستان تأثیر مستقیم بر مناطق مرزی ما می‌تواند بگذارد ضمن اینکه ورود گسترده آوارگان افغانی به داخل جمهوری اسلامی ایران و داخل مرز‌های ما یکی از چالش‌های جدی ما است. من دیروز با نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی افغانستان ملاقات داشتم در تهران، به ایشان گفتم که جمهوری اسلامی ایران در شرایطی که در تحریم است با نگاه انسان دوستانه پذیرای میلیون‌ها آواره افغانستانی است در داخل کشور این در حالی است که سازمان ملل کمترین توجه را به این موضوع دارد دو سه بار هم از آقای آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل خواستند که باید توجه کنید به این مسئله و این در مسئله آوارگان افغانستان جهان بایستی احساس همدردی همبستگی به مشارکت کند در تأمین هزینه‌های این مسئله. موضوع دوم در افغانستان بحث گسترش تروریسم در افغانستان است بر هیچ کس پوشیده نیست امروز که سران داعش و نیرو‌های کارکشته داعش از عراق، سوریه، بخش‌هایی از لیبی در این ماه‌ها منتقل شده اند داخل افغانستان این اتفاقاً یکی از چالش‌های مقابل هیئت‌ها حاکمه فعلی و طالبان در افغانستان است. نکته سوم شرایط سیاسی هیئت حاکمه فعلی در افغانستان است. ما به صراحت اعلام کرده ایم به مقامات افغانستان من در همه ملاقات هایم به صراحت به آقای ملامتقی سرپرست وزارت خارجه گفته ام که هیچ گروه کنونی؟ در افغانستان نتوانسته است بدون مشارکت سایر اقوام یک نظام سیاسی پایداری را مدیریت کند لذا تشکیل دولت فراگیر بامشارکت همه اقوام یک ضرورت است و شما نباید این را به تعویق بیندازید. من اخیراً با یکی از مقامات منطقه صحبت می‌کردم که دیداری با یکی از سران اصلی طالبان در افغانستان داشت ایشان به من گفتند که ما ازجمله موضوعاتی که بعنوان دغدغه مطرح کرده ایم با آن مقام عالی رتبه طالبان در افغانستان این است که این وضع را شما نمی‌توانید ادامه دهید یا باید یک قانون اساسی جدید نوشته شود به تأیید مردم افغانستان برسد بر آن مبنا پیاده سازی شود دولت و نظام سیاسی روی زمین و یا باید یک دولت فراگیر یک حکومت فراگیر تشکیل بدهید در داخل افغانستان. ما با طالبان یک موضوع دیگری هم داریم بحث حق آبه ایران. بحث حق آبه ایران را در ماه‌های گذشته پیگیری‌های خیلی جدی شد از آقای رئیس جمهور دستورات ویژه‌ای داشتند خود من رفتم در سیستان جلسه‌ای با همه معتمدین و نمایندگان سیستان برگزار کردیم نمایندگان مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی تلاش‌های زیادی را بعمل آوردند. موضوع ما این است که بالاخره براساس عهدنامه ۱۳۵۱ ما بایستی حق آبه خودمان از افغانستان را دریافت کنیم. ما البته ابتدا اینها قول دادند عمل نکردند به قول شان در یک مقاطعی دریچه‌ها را باز کردند آب به سمت ایران آمد در نهایت دو روش را با هیات حاکمه افغانستان توافق کردیم. روش اول اینکه هیئت فنی ما برود طبق معاهده ۱۳۵۱ از رودخانه بالای سد کجکی که شاخص تعیین میزان آب است بازدید کند و روش دیگر که به خود برمی گشت اینکه ما از امکانات مان استفاده کنید میزان آب در سد و در مسیر را مورد بررسی قرار دهیم. برای ما روشن است که تا حدود یک هفته پیش مشکل کم آبی و مشکل انتقال آب به سمت ما به دلیل خشکسالی در آن منطقه وجود دارد، اما این چیزی از مطالبه به حق ما کم نمی‌کند و ما با جدیت به دنبال این هستیم که سهم جمهوری اسلامی ایران از حق آبه خودمان از افغانستان را بتوانیم پیگیری کنیم. البته طالبان و هیئت حاکمه فعلی افغانستان یک تفاوتی با آقای اشرف غنی دارد و آن این است که آقای اشرف غنی که چند سال پیش آمد سد کمالخان یا بند کمالخان را افتتاح کند یک جمله گستاخانه‌ای را بیان کرد بیش از دو سال پیش قبل از دولت ما بود و آن اینکه اگر می‌خواهید آب رایگان به شما بدهیم نفت رایگان به ما بدهید. این موضوع در هیئت حاکمه فعلی طالبان هیچگاه مطرح نیست بلکه آنها در مصاحبه در دیدار‌های رسمی اعتراف می‌کنند به حق آبه جمهوری اسلامی ایران، ولی ما هم به صراحت به آنها گفته ایم که اگر می‌گویید آبی نیست، با روش‌های فنی متخصصین ما باید تأیید کنند. صرف کلام سیاسی شما برای ما ملاک نیست ضمن اینکه این واقعیت را هم ما درک می‌کنیم ممکن است در یکسال کم آبی یا خشسالی باشد در یک سال پرآبی باشد، ولی این حق آبه موضوع جدی ما است. البته در دولت برنامه‌های مکملی برای حل مشکل بحران آب در سیستان وجود دارد که در دولت هم با جدیت دارد پیگیری می‌شود، اما این چیزی از وظیفه ما در دستگاه دیپلماسی کم نمی‌کند که با تلاش جدی حق آبه مان را از افغانستان دنبال و عملیاتی کنیم به طور مستمر.
سؤال: چند هفته پیش آقای کاظم قمی مهمان برنامه ما بودند و گفتند که قرار است هیئت کارشناسی از ایران برود و بررسی‌های دقیق تری را بکند طالبان هم موافقت کرده اند با این سفر و بنا است در آینده‌ای نزدیک چند هفته پیش گفتند. این سفر انجام شد؟
امیر عبداللهیان: اولاً من می‌خواستم یک اشاره کنم ما در حوزه سیاسی طالبان را بدون تشکیل دولت فراگیر به رسمیت نشناخته ایم این البته باعث دلخوری‌هایی از سوی آنها هم هست، ولی ما به صراحت به آنها گفتیم این موضوعی است که ما نمی‌توانیم نادیده بگیریم همه افغانستان پشتو‌ها و طالبان نیستند شما بخشی از واقعیت افغانستان هستید در افغانستان واقعیت دیگری هم وجود دارد اقوام دیگری هم در این رابطه وجود دارند و باید کار را انجام بدهند. اما به دلیل همسایگی ما لایحه‌های مختلفی از همکاری با هیئت حاکمیت را داریم. با نگاه به وضعیت همسایگی با نگاه به مردم بافت جمعیتی افغانستان با نگاه به اینکه اگر ما هم تلاش نکنیم ثبات و امنیت در چارچوب دولت فراگیر در افغانستان تثبیت بشود، سیل آوارگان افغانستانی به سمت ما بیشتر می‌شود و برای ما هم مشکل ایجاد می‌کند ما علاقمند هستیم مردم افغانستان در آن سوی مرز‌ها یک وضعیتی داشته باشند که ابراز رضایتمندی کنند. درخصوص هیئت فنی یادداشت‌های ما بین سفارت ما و سرپرستی وزارت خارجه افغانستان تبادل شده است زمان را هم توافق کرده اند و هیئت ما به زودی برای بازدید و مذاکره عازم می‌شود.
سؤال: اخیراً درباره روسیه بحثی مطرح شد که روسیه در عمارات پای یک سندی را امضاء کرده است یا یک بیانیه‌ای را و در آن تصویح؟ شده به اصطلاح مجعول خلیج عربی و وزارت خارجه سفیر روسیه را فرا خواند درباره این اتفاق واکنش‌های مختلفی بود بیشتر واکنش‌ها این بود که باید ایران با روسیه یک برخورد دیپلماتیک یا یک گلایه تند اتفاق بیفتد از آن طرف کسانی هم بودند کارشناسانی که گفتند این کار اشتباه است بخاطر اینکه روسیه میزبان نبوده است و ابتکار عمل در بیانیه دست اش نبوده است. حالا هم خود این مسئله شاید در این روز‌ها خیلی مطرح شد، اما به واسطه این اتفاق زیاد گفته شد که ایران تخم مرغ هایش را در سبد چین و روسیه گذاشته است و روی آورده است به سمت شرق، شما اوایل برنامه اشاره کردید که نه اینطور نیست ما به جای شرق درباره همسایگان و آسیا صحبت می‌کنیم.
امیر عبداللهیان: اولاً ما هر جا منافعی برای مردم ایران باشد آنجا هستیم. اما در حوزه استقلال سیاسی این شعاری که در سر در وزارت خارجه است ملزم هستیم که بعنوان خطوط قرمز قانون اساسی و نظام از آن صیانت کنیم نه شرقی و نه غربی که ضامن استقلال سیاسی ما است لذا ضمن اینکه چه به صورت دوجانبه چه در فرمت‌های چندجانبه ما با اولویت نگاه به آسیا نگاه به آسیا وقتی می‌گوییم شبه قاره هند، چین، روسیه و خیلی کشور‌های دیگر را شامل می‌شود در منطقه ما ضمن اینکه مناسبات دوجانبه و چندجانبه خودمان را با این کشورها حفظ می‌کنیم، اما هیچگاه اجازه نمی‌دهیم که روس و یا چین تصور کنند که تنها انتخاب ما چین است تنها انتخاب ما روسیه است، اصلاً اینطور نیست که مردم عزیز ما فکر کنند جمهوری اسلامی ایران با بزرگی که دارد با توانمندی‌هایی که دارد با سرمایه بزرگ پشتوانه مردمی که دارد با منابعی که دارد با دسترسی‌های ترانزیتی که در کشور ما وجود دارد با نیرو‌های جوان پرشور و خلاقی که دراختیار ما است ما بخواهیم کشور را بفروشیم به روسیه بفروشیم به چین بفروشیم به امریکا یا به فرانسه و آلمان و انگلیس، نه هیچ تفاوتی نمی‌کند برای ما، ما اگر منافعی امروز در آلمان داشته باشیم در راستای منافع ملت، با آلمان همکاری خودمان را خواهیم داشت، با انگلیس خواهیم داشت، با فرانسه خواهیم داشت. در مورد چین و روسیه هم درچارچوب منافع مان عمل می‌کنیم ضمن اینکه نگه به آسیا را داریم، اما هرگز اجازه نخواهیم داد که استقلال و حاکمیت و تمامیت ارضی ما بخواهد مورد خدشه‌ای قرار بگیرد از طرف اینها. به هیچ وجه تخم مرغ‌های مان را نه در سبد شرق نه در سبد غرب می‌گذاریم در سبد منافع ملی خودمان قرار می‌دهیم و هیچ تعارفی در موضوع استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی مان با هیچ طرفی نداریم به همین دلیل در اوج روابط خوبی که با روسیه داریم در بخش‌های تجاری در موضوعات مختلف مقتدرانه سفیر روسیه را احضار کردیم و رها هم نخواهیم کرد. روسیه در موضوع جزایر سه گانه‌ای که تعلق تاریخی و ابدی به جمهوری اسلامی ایران دارد غفلت کرده است. تا الان توضیحاتی برای ما داده اند توضیحاتی داده اند که بی توجهی فلان کارشناس ما بوده و غیره، یا در موضوع کاربرد نام مجعول خلیج فارس.
سؤال: البته من این دو ماجرا را با هم اشتباه کردم.
امیر عبداللهیان: نه نه در موضوع کاربرد جعلی خلیج فارس در بیانیه دیروز سفیرشان سندی را به ما ارائه داده است سندی که زبان سند روسی است که ببینید ما در سند زبان روسی مان دقیقاً نوشته ایم پرشین گلف و از واژه دقیق خلیج فارس استفاده کرده ایم در این رابطه، ولی اطمینان می‌دهم بعضی‌ها جنجالی که به راه انداخته اند اصلاً اینطور نیست ما حتماً به روابط مهم مان با یکایک کشورها ازجمله روسیه و چین ادامه خواهیم داد، اما خط قرمزمان حاکمیت مان استقلا مان است استقلال سیاسی مان است تمامیت ارضی مان است با هیچکس هم در این مسیر تعارف و رودربایسی نخواهیم کرد. من همین جا مایل هستم ظاهراً اگر در وقت پایانی هستیم به نکته دیگری هم اشاره کنم، ببینید مردم ممکن است بپرسند که از شما در رابطه با روابط تان با اروپا نپرسیدند و از شما درخصوص توافق نپرسیدند شما چکار دارید می‌کنید برای لغو تحریم ها، ما در دولت دو مسیر را برای ایجاد گشایش و برای مقابله با تحریم‌های یک جانبه امریکا همزمان دنبال می‌کنیم. مسئله اول مان تلاش برای بی اثر کردن تحریم‌ها است اینکه امروز بیش از ۹۰ میلیارد دلار فقط حجم روابط تجاری ما و تبادل تجاری مان با همسایگان است و حتی تا داخل اروپا هم ما تبادل تجاری مان را توانستیم افزایش دهیم علی رغم وجود برخی تنش‌های سیاسی که با بخش کوچکی از اروپا داریم این کار اصلی دولت است در راستای توسعه اقتصادی پایدار که در آینده نزدیک مردم در سفره خودشان و روی زمین هم نتیجه این اقدامات جمعی ما را در دولت خواهند دید دستگاه سیاست خارجی هم تسهیل کننده است، اما همزمان وظیفه ما در وزارت خارجه دیپلماسی و مذاکره است دیپلماسی و مذاکره عزتمند. ما به وظیفه خودمان در این چارچوب ادامه می‌دهیم و هر زمان به نقطه‌ای برسیم که بتوانیم اعلام کنیم آن دستاورد‌ها را که نتیجه آن تلاش ما باید منجر شود به لغو تحریم‌ها اطلاع رسانی دقیق به مردم خواهیم کرد، اما هیچگاه از مسیر دیپلماسی و میز مذاکره فاصله نگرفته ایم. کشور‌هایی هم هستند ازجمله سلطنت عمان که برای این موضوع تلاش می‌کنند و آنها تلاش می‌کنند دیدگاه‌ها به هم نزدیک شود و ما بتوانیم گام‌هایی برای این مسئله برداریم. این به سیاست کلان دولت برمی گردد. پس برنامه اصلی- تلاش برای بی اثر کردن تحریم‌ها وبه موازات آن تلاش دستگاه دیپلماسی برای لغو تحریم‌ها از مسیر مناسب خودش. اروپا فقط انگلیس، آلمان و فرانسه نیست. ما مناسبات مان را با این سه کشور حفظ کرده ایم در عین حال بخش‌های بزرگ دیگری در اروپا وجود دارد که بدون چالش ما با اروپا در تعامل هستیم در حوزه تجارت، در حوزه همکاری‌های علمی و دانشگاهی حتی در حوزه‌های سیاسی، نشست‌های مختلف، گفتگو‌ها و تماس ها، نگاه ما به غرب و به شرق مبتنی بر تأمین حداکثری منافع ملی کشور است و به یاری خدا و با حمایت مردم این مسیر را با قوت به اتفاق همه همکارانم در وزارت امورخارجه، دستگاه دیپلماسی و دولت و سایر بخش‌های نظام ادامه خواهیم داد.