خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ وقتی که بحث رشته‌های مربوط به ساخت و ساز و ابنیه پیش می‌آید، عموماً عنوان رشته‌هایی مانند عمران یا معماری در ذهن همگان زنده می‌شود، در حالی که رشته‌ای میان‌رشته‌ای به‌نام شهرسازی وجود دارد که متقاضیان آن با طیف وسیعی از واحد‌های درسی از جامعه‌شناسی و اقتصاد شهری تا اصول و مبانی معماری و کارگاه‌های عملی روبروست.
در حقیقت این رشته در محدوده‌ای میان دانش جغرافیا و علوم محیطی، معماری، علوم اجتماعی و رشته‌ی عمران قرار دارد.
با افزایش شهرنشینی این سؤال پیش می‌آید که آیا شرایط برای اسکان و زندگی از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی چگونه باید برنامه‌ریزی و مهیا شود.
برای سازماندهی یک شهر نیاز به همکاری اقتصاددانان، معماران، جامعه شناسان، جغرافی‌دانان و کارشناسان رشته‌های متعددی است تا بتوانند برای رفاه حال ساکنان آن برنامه‌ریزی کنند.
در بین تمامی تخصص‌ها، متخصص شهرسازی می‌تواند نقش بسیار مهمی در این خصوص داشته باشد، چراکه متخصص شهرساز، فردی است که در زمینه طراحی شهری و برنامه‌ریزی شهری آموزش دیده و می‌تواند به توسعه شهری کمک زیادی کند.
شهرساز به تحولات اجتماعی سیاسی یک شهر می‌پردازد و هدفش این است که در یک شهر، تمام جوانب رعایت شود و به صورت مناسب و موجهی کنترل و هماهنگی صورت گیرد و روز به روز پیشرفت کند.
خبرنگار آنا در این باره گفت‌وگویی با بهاره تدین عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) ترتیب داده که مشروح آن را در ادامه خواهیم خواند:
شهرسازی؛ رشته‌ای مهندسی و هنری
آنا: ضمن معرفی خود مختصری از مسئولیت اجرایی و سابقه کاری‌تان بگویید.
تدین: عضو هیئت علمی تمام‌وقت و مدیر گروه اسبق رشته شهرسازی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری شهرسازی در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) هستم.
فارغ‌التحصیل رشته مهندسی معماری در مقطع کارشناسی معماری از دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان و فارغ‌التحصیل طراحی شهری در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری حفاظت بافت‌های تاریخی از دانشگاه هنر اصفهان، عضو شورای فرهنگی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان، عضو سازمان نظام مهندسی اصفهان و دارای پروانه اشتغال در رشته‌های معماری و شهرسازی، رتبه نخست در مقطع کارشناسی ارشد رشته طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان و فارغ‌التحصیل با عنوان دانشجوی ممتاز از این دانشگاه، کسب عنوان پایان‌نامه برتر و تشویق کتبی از جانب هیئت داوران پایان‌نامه و دانشکده شهرسازی به پاس انجام پژوهش‌های ارزشمند و رتبه ممتاز در مقطع دکتری با معدل ۱۹/۷۱ در کارنامه‌ام دیده می‌شود.
آنا: درباره رشته تحصیلی خود و جذابیت‌های آن توضیح دهید.
تدین: رشته شهرسازی با وجود قرار گرفتن در رده رشته‌های مهندسی کشور، در دانشکده‌های هنر و معماری ارائه می‌شود. این رشته یکی از رشته‌های پرطرفدار مهندسی است و در کنار رشته‌های معماری و عمران، جزء رشته‌های مرتبط با توسعه شهری در گروه ریاضی محسوب می‌شود. از جذابیت‌های این رشته، هنری بودن آن است که به فرد اجازه می‌دهد کنار مباحث ریاضی بتواند از خلّاقیت و ذوق هنری خود استفاده کند.
رشته شهرسازی با وجود شباهت‌هایی که با رشته عمران و معماری دارد، از گرایش‌های آنها نبوده و به صورت رشته‌ای مستقل است. مهندس شهرسازی یعنی «طراحی و برنامه ریزی فضا‌های شهری، حمل و نقل، ایجاد و توسعه شهر‌های جدید، نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده و یا ناکارآمد شهری و درنهایت هر آنچه که موجب بهبود کیفیت زندگی شهروندی در یک شهر می‌شود.»
موفقیت در رشته شهرسازی تا حد زیادی به خود فرد بستگی دارد، در حقیقت اگر احساس می‌کنید در مهارت‌هایی همچون خلّاقیت و نوآوری، قدرت تحلیل بالا و دید هندسی توانمند هستید، در این رشته بسیار موفق خواهید شد.
مهندسی شهرسازی یک رشته میان رشته‌ای است؛ بنابراین با وجود تخصصی بودن، دروس ارائه شده در این رشته ترکیبی از رشته‌های مختلف را دربرمی‌گیرد. دروس مربوط به این رشته مانند هر رشته دیگری به سه دسته پایه، تخصصی و اختیاری دسته‌بندی می‌شود.
دروسی مانند درآمدی بر شهرشناسی، ریاضیات در شهرسازی، مبانی جغرافیا، مباتی اقتصاد و کاربرد هندسه، کاربرد نقشه‌برداری و جامعه‌شناسی در شهرسازی نمونه‌ای از دروس پایه و اصلی رشته مهندسی شهرسازی است.
از دروس تخصصی هم می‌توان به کارگاه‌های شهرسازی، مبانی و روش‌های برنامه‌ریزی شهری و طراحی شهری، مسکن، شناخت و تحلیل فضا‌های شهری، تأسیسات و تجهیزات شهری و برنامه‌ریزی بافت‌های فرسوده شهری اشاره کرد. دروس اختیاری این رشته طیف گسترده‌ای از دروس مانند مبانی معماری و مهندسی، علم و هنر شهرسازی، منظر سازی و … را شامل می‌شود.
آنا: آینده شغلی و گستره فعالیت رشته شهرسازی را چگونه می‌بینید و چه بازار کاری را برای این رشته می‌توان متصور بود؟
تدین: مهندسی شهرسازی جزء رشته‌های پرکاربردی است که از بازارکار گسترده‌ای برخوردار است. مهندسان و فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در پروژه‌های مختلف دولتی یا مربوط به شهرداری به‌عنوان مهندس مشاور یا ناظر مشغول به کار شوند.
با توجه به افزایش نقاط شهری مختلف، بازارکار این رشته در استان‌های مختلف کشور از رونق خوبی برخوردار است. یک فارغ‌التحصیل رشته مهندسی شهرسازی با توجه به مهارت‌هایی که دارد می‌تواند در سازمان‌های مختلفی مشغول به کار شود.
به عنوان مثال کار در شهرداری، استانداری، فعالیت در سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط با مسکن، راه و ترابری و شهرسازی، تدریس در دانشگاه، کارشناس دادگستری، دفاتر فنی جهاد کشاورزی یا وزارت کشور، وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی همگی از مشاغلی است که یک مهندس شهرسازی می‌تواند برعهده بگیرد. میزان درآمد و حقوق مهندسان شهرسازی تا حد زیادی به میزان مهارت، سابقه کاری و محل کار فرد بستگی دارد.
یک مهندس شهرسازی برای اینکه بتواند در شغل خود موفق شود، باید بتواند از پس وظایف خود به خوبی برآید.
وظایفی همچون نظارت بر اجرای درست پروژه‌های مختلف ساختمانی و شهری، ارائه طرح و برنامه‌ریزی برای احداث شهرک‌های مسکونی، تجاری و صنعتی، مشاوره به مدیران و مسئولان شهری در امور مدیریت شهری و منطقه‌ای، ارائه طرح‌های مناسب براساس مصالح ساختمانی در دسترس، خوی و اقلیم مردم منطقه، ارتقای کیفیت فضا‌های عمومی و شهری به کمک دانش طراحی شهری، مدیریت بر پیاده‌سازی پروژه‌های شهرسازی و ساختمانی، موقعیت‌یابی یا مکان‌یابی عناصر و پارامتر‌های مختلف شهری و اجرا و پیاده‌سازی پروژه‌های طراحی، اجرا و ساخت محوطه‌ها، تفکیک اراضی، احداث محله و …، برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی شهر‌های جدید با توجه به مناطق جغرافیایی، ارائه مشاوره‌های لازم به مدیران اجرایی در امور شهری و ارائه طراحی اولیه برای ایجاد و بهسازی خیابان‌ها، معابر و … برای حفظ و افزایش ایمنی در تردد‌ها برعهده مهندس شهرساز است.
مهندسان شهرسازی رویکرد ساختاری جامعه را به‌درستی هدایت کنند
آنا: میزان نیاز جامعه و کشور در سال‌های آینده و دهه‌های آتی به رشته شهرسازی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تدین: در جامعه کنونی برای رشد و پیشرفت مدیریت شهرسازی، نیاز به مدیرانی است که بتوانند رویکرد ساختاری جامعه را به جهت مثبت هدایت کنند، به همین دلیل رشته مهندسی شهرسازی جایگاه نسبتاً پایداری در میان سایر رشته‌های دانشگاهی پیدا کرده است.
توسعه شهرسازی مفاهیم جدیدتری را در دنیای امروز شامل شده، اما هدف تخصصی رشته تحصیلی شهرسازی، بالا بردن فعالیت‌های شهری، برنامه‌ریزی‌های مدنی، ساماندهی معابر، خیابان‌ها، گذرگاه‌ها، بهینه‌سازی محیط زیست و نظارت بر تمامی امور شهری در جامعه است.
پذیرش در رشته مهندسی شهرسازی برای بانوان و آقایان در دانشگاه‌های معتبر کشور انجام می‌شود، این رشته برای بانوانی که علاقه‌مند به مدیریت شهری و مدنی هستند، بسیار مناسب است و در سال‌های اخیر نیز میزان گرایش خانم‌ها به آن افزایش یافته است.
استخدام برای مهندسی شهرسازی و کارشناسان شهرسازی در نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی نظیر دفاتر فنی وزارت کشور، دفاتر شهرسازی، ادارات کل مسکن و شهرسازی و زیرمجموعه این نهاد‌ها امکان‌پذیر است.
همچنین استخدامی در دفاتر فنی جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان‌های مسکن، دفاتر شهرسازی استان‌ها و اشتغال در نهاد‌های مرتبط با اجرای طرح‌های شهری کشور امکان‌پذیر است.
در مجموع بازارکار و درآمد رشته مهندسی شهرسازی بسیار بالا بوده و با استقبال قابل توجهی روبروست. این رشته جزء معدود رشته‌هایی است که فضای کاری بسیار مناسبی در ارگان‌ها، نهاد‌ها و سازمان‌های مربوطه دارد.
از سوی دیگر اشتغال در شرکت‌های خصوصی به‌عنوان مهندس شهرسازی و مشاور در زمینه‌های برنامه‌های شهری و طرح‌های کاربردی قابل دسترس علاقه‌مندان است.
در نتیجه پس از فارغ‌التحصیلی، نگرانی چندانی برای بازارکار و درآمدزایی در این رشته وجود ندارد.
گرایش‌های شغلی رشته مهندسی شهرسازی شامل برنامه‌ریزی شهری، برنامه‌ریزی حمل و نقل، برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی، برنامه‌ریزی شبکه‌های زیرساختی، برنامه‌ریزی محیط زیست و طراحی شهری است.
آنا: مهندسی شهرسازی با کدام رشته‌ها یا تخصص‌های دانشگاهی ارتباط یا قرابت بیشتری دارد؟
تدین: همانگونه که عنوان شد رشته شهرسازی فعالیتی میان‌رشته‌ای است که با بسیاری از رشته‌ها در حوزه‌های مختلف ارتباط برقرار می‌‌کند، اما شاید بتوان گفت بیشترین قرابت را با رشته مهندسی معماری دارد و در جایگاه بعد با بسیاری از رشته‌ها در حیطه مهندسی نظیر عمران، حمل و نقل و رشته‌هایی در حیطه علوم اجتماعی نظیر جامعه‌شناسی ارتباط نزدیکی دارد.
آنا: از نظر شما چه دلیلی دارد که داوطلبان در انتخاب رشته چند رشته محدود و تکراری را در نظر دارند. این امر را ناشی از عدم شناخت از سایر رشته‌ها می‌دانید یا نکته دیگری در کار است؟
تدین: شاید بتوان از عدم شناخت کافی داوطلبان نسبت به این رشته به‌عنوان مهم‌ترین دلیل اشاره کرد. این نقیصه از طریق ارتباط مؤثر آموزش و پرورش و وزارت علوم قابل پیگیری است، البته خوشبختانه در سالیان اخیر با تمرکز و تأکیدی که در برخی دانشگاه‌ها بر روی این رشته شده، میزان استقبال از این رشته رو به افزایش است.
شهرسازی با بسیاری از رشته‌ها در حوزه‌های مختلف ارتباط برقرار می‌‌کند، اما شاید بتوان گفت بیشترین قرابت را با رشته مهندسی معماری دارد.
تصور می‌کنم که اگر سرمایه‌گذاری بیشتری برای معرفی رشته و جذابیت‌ها و بازارکار آن از سوی نهاد‌های ذیربط و نیازمند این رشته صورت بگیرد، شاهد رشد چشمگیر دانشجو و رونق آن خواهیم بود.
آنا: همانگونه که می‌دانید برخی رشته‌ها با وجود اهمیت و نیاز کشور با استقبال کمتری روبرو می‌شوند. چه راهکاری را برای تشویق داوطلبان نسبت به انتخاب رشته‌های کمتر شناخته شده، اما پرکاربرد، درآمدساز و مورد نیاز جامعه دارید؟
تدین: یکی از معضلات بسیار مهم کشور در سال‌های آتی، عدم تعادل بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و نیاز کشور است، به عنوان مثال شهرسازی یکی از رشته‌های تخصصی بسیار مهم در فرآیند عمرانی کشور است که مراجعه به آمار شاغلین در بخش‌های دولتی و خصوصی مرتبط با این رشته نظیر استانداری‌ها، شهرداری‌ها، دهداری‌ها و سایر ارگان‌های مسئول نشان می‌دهد متأسفانه بسیاری از امور توسط نیرو‌های غیرمتخصص از سایر رشته‌ها در حال انجام است و رفع این نقیصه هم نیازمند برنامه‌ریزی در مقیاس کشوری و منطقه‌ای (شامل نیازسنجی صحیح و هماهنگی با دانشگاه‌ها برای جذب متوازن دانشجو) است و هم نیازمند برنامه‌ریزی آموزشی به‌روز و همگام با نیاز‌های کشور در زمینه تعلیم نیروی کار مؤثر.
چنانچه داوطلبان بتوانند نتایج تحصیل در رشته مورد نظر خود را به شکل عینی مشاهده کنند، این امر می‌تواند به‌عنوان بهترین تشویق محسوب شود. خوشبختانه در این زمینه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) به‌عنوان واحد پیشرو در کشور، بحث کارآفرینی و اشتغال همزمان با تحصیل را مطرح کرده که از طرق مختلف به‌خصوص طرح ارتباط با صنعت دانشجویان (طرح پویش)، می‌توانند همزمان با تحصیل نسبت به آینده شغلی خود نیز اطمینان حاصل کنند.
در رشته شهرسازی در این زمینه تلاش‌های مؤثری انجام شده و دانشجویان مستعد به‌عنوان کارآموز به بخش‌هایی نظیر شهرداری‌ها و سازمان‌های وابسته معرفی می‌شوند.
آنا: در پایان اگر سؤال یا نکته‌ای درباره رشته تحصیلی از قلم افتاده و لازم است بیان شود و می‌تواند در انتخاب صحیح‌تر رشته توسط داوطلبان مورد استفاده قرار گیرد، بگویید.
تدین: صرف‌نظر از رشته دانشگاهی که انتخاب صحیح آن می‌تواند آینده روشنی را برای داوطلبان به ارمغان بیاورد، تلاش هدفمند آنان در زمینه کسب مهارت‌های تخصصی رشته انتخابی بسیار مهم است؛ درغیراینصورت، بهترین رشته‌ها به‌لحاظ بازار کار و آینده شغلی نمی‌تواند مثمرثمر واقع شود.