جایگاه «معنویت» در گفتمان انقلاب اسلامی

پس از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی، حقیقت «معنویت» انقلاب نه تنها ناشناخته بود، بلکه با حواشی ایجاد شده در اثر تبلیغات دشمنان در جهان بود؛ از آنجا سوء تفاهم ها به وجود آمده است. معنویت انقلاب را با پدیده تروریسم (که محصول دنیای استکبار و قابل مقایسه با مفاهیمی مانند تحجر، بنیادگرایی افراطی و خشونت است) گسترش می دهند.

«معنویتی» که گفتمان انقلاب اسلامی در ذیل «اسلام ناب» اعلام کرد، رابط زندگی دنیا و آخرت است، فیزیک را با متافیزیک و ماده را با معنا می بیند. معنویت دینی و پیوند انسان با امر الهی در همه رفتارهای زمینی از سیاست، فرهنگ و اقتصاد جدا نیست. این نوع برخورد با مسائل زندگی اجتماعی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی بی سابقه بود. تنها انقلابی که پیوند عینیت دین و سیاست، رابطه دنیا و آخرت و مادیات و معنویت را بر اساس مبانی فکری و دینی مطرح کرد، انقلاب ملت ایران بود. این ادبیات نمادهایی بود که در ادبیات انقلاب ایجاد شد و مردم ایران بر اساس آن انقلاب کردند، هرچند نتوانستیم به درستی این ادبیات را ترویج، گسترش و به جهانیان بشناسانیم.

یکی از شاهکارهای گفتمان انقلاب اسلامی پایان دادن به برداشت نادرست برابری معنویت با زهد و زندگی زاهدانه و انزواطلبانه و وارد نشدن به سپهر جامعه و سیاست است. در حالی که این تفکر زهد می خواست دنیا را پست و ناپاک رها کند، گفتمان انقلاب اسلامی با معنویت حماسی و الگوی عاشورا وارد میدان شد. 40 سال تجربه در مقابله با این معنویت با استعمار، آن را به یک برند انحصاری تبدیل کرده است. امام راحل عظیم الشان مبارزه را با این رویکرد در دهه چهل آغاز کرد. در سخنرانی امام در مدرسه فیضیه قم در سال 1342 تمثیلی گفتمانی و تقابلی علیه اسلام حسینی و اسلام یزیدی به کار می برد و می گوید امروز حسینی ها در برابر یزیدیان ایستاده اند. رویکرد انقلاب اسلامی از ابتدا این بود که «معنویت» را مبنای اقتصاد، سیاست، آزادی، اخلاق و هنجارهای اجتماعی خود قرار دهد. نه مانند انقلاب کبیر فرانسه که در مورد آزادی بود، و نه مانند انقلاب سوسیالیستی اکتبر 1917 در روسیه که اقتصاد را به اساس همه چیز تبدیل کرد.

یکی از ابعاد «معنویت» در گفتمان انقلاب اسلامی، تعهد، مسئولیت پذیری و غیرت دینی آن است که با شعار تساهل و مدارا و عدم اشتیاق ناشی از سکولاریسم غربی در تضاد بود. معنویت انقلابی توأم با جهاد و شهادت و حماسه است. «اشدا علی الکفار» را در کنار «رحمه بینهم» دارد. معنویت انقلاب مردان و زنانی را به وجود می آورد که همچون کوه ایستاده و با غیرت دینی و تعصب اسلامی از مسیر ساختن دنیای معنوی مبتنی بر عدالت و آزادی خارج نمی شوند. به تعبیر پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) «کالجبل الرسایخ لات و حر کیه کوهو واصف» هستند.

شعار «زن، زندگی، آزادی» از شعارهای اصیل انقلاب اسلامی است. انقلاب بر اساس آموزه قرآنی آزادی زن و مرد، فارغ از محدودیت ها و موانع جهل و خرافات، از عادات و رسوم جاهلیت، از تقلید کورکورانه دنیای سکولار، از ظلم و ستم استوار است. عدم تمایل به رهایی و فسق و ابتذال و هوای نفسانی فضا را به وجود آورد. : «یازاآنهم اسرام و الاغلل التیکانت علیهیم» برای آزادی انسان فرستاده شده است. زنان ایرانی در طول تاریخ ایران نه به اندازه مردان بلکه با درصد بیشتری شکوفا شده اند. انقلاب هویت زنان را احیا کرد. آزادی را نباید به رهایی از انسانیت، اخلاق، عفت و ارزش های بزرگ انسانی تعبیر کرد. در ادبیات گفتمانی انقلاب اسلامی، آزادی در کنار استقلال ملت ایران از استبداد شاهنشاهی، بردگی و استعمار آمریکا و دستاورد نظام جمهوری اسلامی بود و نسل جوان باید بدون مفهوم آزادی بدانند. معنویت و مخالفت با انقلاب اسلامی بازگشت به همان ارزش هاست که چهل سال پیش مردم ایران علیه آنها قیام کردند. آزادی شهوت نیست، آزادی فسق نیست. اگر در جاهایی نتوانستیم آزادی را همراه با معنویت انقلاب محقق کنیم، مشکل در کارگزاران و مجریان است نه در اندیشه و گفتمان انقلاب اسلامی.

معنویت انقلابی در رکاب نهضت اسلامی ملت ایران در دوران مبارزه و مهندسی نظام پدید آمد و رشد کرد و در متن و اساس قانون اساسی تثبیت شد. قانون اساسی جمهوری اسلامی یک قانون اساسی معنوی است که بر اساس اصول و مبانی دینی در پارادایم امامت اهل بیت(ع) و بر اساس موازین شرعی شکل گرفته است. در مرحله دولت سازی معنویت اساس حکومت اسلامی است و جامعه اسلامی باید بر این اساس ساخته شود و تمدنی که حاصل انقلاب اسلامی است باید تمدنی الهی و معنوی باشد. در اصل دوم قانون اساسی می گوید نظام اسلامی، نظامی است بر پایه خدا، معاد، نبوت، امامت، تولد دوباره و کرامت انسانی، یعنی پایه های آن از ابتدا بر «معنویت» استوار است. هدف نهایی انقلاب اسلامی در زیر سایه حاکمیت الهی قرار دادن حیات بشری است.

قانون اساسی سند رسمی گفتمان انقلاب اسلامی است که مبتنی بر معنویت است، هدف آن معنویت است، ارزش های بین پیدایش و احیای آن کاملا معنوی است، سازوکارهای اجرایی و سازوکارهای حیات اجتماعی آن مبتنی است. در مورد معنویت در اقتصاد، در سیاست و فرهنگ، اگر نتوانیم متوجه شویم و متوجه شویم، این داستان دیگری است. یکی از دلایل آن عدم اطلاع کارگزاران و مسئولان از چنین منشور و قرارداد ملی است. امروز قانون اساسی در مراکز علمی، آموزشی و دانشگاهی کشور نیست. متأسفانه در حوزه های علمیه که اجتهاد و فقه است تدریس نمی شود. این سند اساس حیات انقلاب اسلامی است، اساس هویت اهل بیت(ع) در دنیای امروز است، ما با این سند زندگی می کنیم، باید آموزش داده شود، تبیین شود، مبانی آن باید در زندگی روزمره دگرگون شود، درس های زندگی مردم باید از اینجا گرفته شود و همه بفهمند که مهمترین نشانه شناور و عنصر اساسی آن «معنویت» است. این سند مال ماست، مال ماست که عده ای بر خلاف هویت اصلی ما می خوانند چون نمی شناسند. نسل جدید قانون اساسی، اساس حکومت اسلامی، اساس اندیشه امام راحل و مقام ولی فقیه را نمی شناسد.

یکی از راه های برون رفت از این وضعیت کنونی بازگشت به معنویت انقلاب اسلامی و بازگشت به شعارهای اصلی انقلاب اسلامی بازگشت به آزادی است، انقلاب گفت آزادی، بازگشت به عدالت، بازگشت به استقلال، بازگشت. . به هویت ملی و مذهبی، بازگشت به ایران ما. امروز همه ما باید دست به دست هم دهیم انشاءالله این مشکلات پیش آمده حل شود و نسل جوان ما امیدوار باشد و شعارهای انقلاب اسلامی و گفتمان انقلاب اسلامی را بشناسد و روشن است که هیچ چیز جایگزین انقلاب اسلامی برای همه ملت نیست، گفتمان انقلاب اسلامی جایگزینی ندارد.

6565