عدم تعلق مهریه به زن
در زمان وقوع عقد نکاح، زوجه دارای حق مالکیت زن بر مهریه، می‌شود و می تواند هرگونه تصرفی را در آن اعمال کند؛ اما در قانون مدنی، مواردی پیش بینی شده است که مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد. موارد عدم تعلق مهریه از نظر مشاوره حقوقی خانواده عبارتند از:
به موجب ماده 1098 قانون مدنی: “در صورتی که عقد نکاح، اعم از دائم یا منقطع، باطل بوده و نزدیکی واقع نشده، زن، حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته، شوهر می‌تواند آن را استرداد نماید.
” بنابراین، بر اساس این ماده، از اولین شرایط عدم دادن مهریه به زن، شرط باطل بودن عقد نکاح و همچنین عدم وقوع نزدیکی است. مهریه تعلق نمی‌گیرد، زیرا عقد نکاحی که مهریه را بر ذمه مرد قرار داده است ، باطل بوده، لذا عقد و تعیین مهریه، به درستی انجام نشده است .
نکته: اگر زن نسبت به فساد نکاح اطلاعی نداشته باشد و نزدیکی صورت بگیرد، وی مستحق دریافت مهرالمثل است.
– با توجه به اینکه زوجین می‌توانند، پس از عقد ازدواج دائم در مورد مهریه به توافق برسند و زن و مرد، مهریه‌ای تعیین نکرده باشند و قبل از تعیین مهریه ، زن فوت کند به موجب ماده 1088قانون مدنی: “اگر زن قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد، زن، مستحق هیچ گونه مهری نیست.” بنابراین در این حالت، مرد وظیفه‌ای در خصوص پرداخت مهریه ندارد. اما اگر میان زوجین، رابطه زناشویی شکل گرفته باشد، زن، مستحق مهر المثل است که ورثه زن، می‌توانند آن را مطالبه کنند .
– بر اساس ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی اگر عقدی که بین زوجین صورت گرفته است به هر دلیلی فسخ گردد و بین آنها هیچگونه رابطه زناشویی اتفاق نیفتاده باشد، در این موقع زن حق گرفتن مهریه را ندارد.
عدم تعلق مهریه کامل زن
در صورت وجود شرایط زیر، زن نمی‌تواند مهریه خود را بطور کامل دریافت کند و بطور جزئی از دریافت این حق محروم خواهد شد. این شرایط شامل:
– عدم تعلق کامل مهریه به زن، طلاق قبل از رابطه زناشویی است. به موجب ماده 1092 قانون مدنی: “هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد، حق دارد، مازاد از نصف را عینا یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.” البته، اگر مرد، زن را طلاق ندهد، زن حتی قبل از رابطه زناشویی، مستحق تمام مهریه است .
به عنوان مثال مهریه زن در دوران نامزدی، در صورتی که زن و شوهری، قصد طلاق و جدایی داشته باشند، در حالتی که زوجه، دوشیزه ( باکره ) بوده و رابطه زناشویی میان آنها برقرار نشده باشد ، مهریه زن، نصف می‌شود.
– یکی دیگر از شرایط عدم تعلق کامل مهریه به زن ، طلاق خلع و یا مبارات می باشد. به موجب ماده 1146 قانون مدنی، طلاق خلع به درخواست زن و بدلیل کراهت از مرد و با پرداخت مالی یا بخشی از مهریه صورت می گیرد و همچنین، در طلاق مبارات، زن قسمتی از مهریه خود را بذل یا بخشش می کند تا از شوهر جدا شود . به همین دلیل ، عدم استحقاق زن نسبت به این مقدار از مهریه به تقاضای خود زن است ، نه اینکه مرد از پرداخت مهریه معاف می باشد . به همین دلیل، زن هر موقع بخواهد می تواند مهریه را مطالبه کند .
– بعضی اشخاص فکر می‌کنند که مهریه همسر دوم به زن تعلق نخواهد گرفت و یا اینکه به عنوان مثال، رابطه نامشروع زن، از شرایط عدم دادن مهریه به زن است و سبب معافیت مرد از پرداخت مهریه بوده و از موارد عدم تعلق مهریه به زن است. اما لازم است بدانید که هرچند، برقراری رابطه نامشروع توسط زن، جرم است و قابل رسیدگی می‌باشد، اما ارتباطی به مهریه ندارد. همچنین، عدم تمکین زن یا نشوز او نیز مانعی برای استحقاق مهریه نیست و در صورت عدم انجام وظایف زناشویی، زن، صرفا مستحق دریافت نفقه نخواهد بود.
شرایط تعلق مهریه به زن
دریافت مهریه در هنگام طلاق
– مهریه در طلاق از طرف مرد: زمانی که مرد قصد طلاق داشته باشد باید کل مهریه زن را پرداخت نماید.
– مهریه در طلاق از طرف زن: در طلاق از طرف زن، زن می بایست در قبال مالی که به مرد می دهد طلاق بگیرد و این مال در اغلب موارد بخشی از مهریه است.
– مهریه در طلاق توافقی: پرداخت مهریه در طلاق توافقی بستگی به توافق طرفین دارد. درواقع زن می‌تواند مقداری از مهریه خود را ببخشد.
– اگر زن ناشزه باشد بدین معنی که از مرد (شوهر) تمکین نکند و یا این که بیمار باشد و یا حتی مرتکب جرمی شده باشد و یا خیانت کند و مرتکب رابطه نامشروع شود، ارتباطی به مهریه او ندارد و همه این موارد مطلقا مانع دریافت و استحقاق زن نسبت به مهریه نیست.
آیا به زنی که به شوهر خود خیانت کرده است مهریه تعلق میگیرد؟
در جواب این سوال باید بگوییم با اینکه زنی که با مرد دیگری رابطه نامشروع داشته، مجرم بوده و می بایست مجازات شود؛ اما بر طبق قانون مهریه حقوق مالی زن می‌باشد که همواره مرد موظف می‌باشد آن را پرداخت کند. عواملی از جمله خیانت و غیره و مرتکب جرم شدن از طرف زن باعث نمی‌شود که مرد مهریه او را نپردازد. در صورتی که توافقی برای طلاق، بین زوجین صورت بگیرد که در صورت صرف نظر کردن زن از مهریه خود، مرد نیز شکایتی را ترتیب ندهد.
آیا عدم تمکین زن می‌تواند علتی برای عدم تعلق مهریه باشد؟
خیر در صورتی که حداقل یک بار رابطه زناشویی میان زوجین برقرار شده باشد، عدم تمکین زن دلیل موجهی برای عدم تعلق مهریه به او نخواهد بود و زن می‌تواند مهریه خود را مطالبه و دریافت کند. همانطور که گفته شد نیز، در صورتی که او باکره باشد، نصف میزان مهریه به او تعلق خواهد گرفت.
اگر زنی فوت کند آیا خانواده زن می‌توان مهریه‌اش را از همسرش دریافت کنند؟
اگر زنی فوت کند و مهریه‌اش را نگرفته باشد و در ضمن پدر و مادر آن زن در قید حیات باشند بر این اساس در قانون سهم هر یک از پدر و مادر یک ششم می‌باشد که می‌توانند آن را درخواست کنند و زوج بگیرند.
آیا زنی که بی مهریه است و مهریه تعیین نکرده می‌تواند بعد از طلاق ادعای داشته باشد؟
زنان و دخترانی هستند که به دلایل مختلف مانند اجبار به ازدواج، هزینه شدن برای خون‌بها، مخالفت خانواده به ازدواج یا هر دلیل دیگری از حق مهریه چشم پوشی می‌کنند و بدون درج شدن رقمی درعقدنامه، به عقد دیگری درمی‌آیند. این دختران زمانی که مجبور به طلاق می‌شوند، باید بدانند که قانون در مورد قوانین مهریه نیز طرف آنها را گرفته است.کسانی که تصمیم به ازدواج می‌گیرند، باید بدانند که اگردر عقد مهریه‌ای برای آنها تعیین نشود، درهرصورت به آنها مهریه تعلق میگیرد، که این مهریه «عندالمطالبه» هم هست.
در این میان برقرار شدن رابطه میان زن و مرد نیز در میزان و رقم مهریه موثر است. به عبارتی اگر جدایی قبل از رابطه زناشویی باشد، مهریه با توجه به وضعیت مالی مرد محاسبه می‌شود که “مهرالمتعه” نام دارد. اگر جدایی بعد از رابطه زناشویی باشد، رقم مهریه متناسب با زنانی است که اطراف عروس هستند، این افراد که شامل خواهر، افراد آشنا و نزدیکان عروس می شوند. این مهر را “مهرالمثل” می‌نامند. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره‌ی موارد عدم تعلق مهریه به زن میتوانید از وکلای دریافت کنید و در صورت نیاز پرونده خود را به وکیل مجرب بسپارید.
همه چیز درباره مهریه
مهریه مالی است که قابلیت تملک داشته باشد و در عقد نکاح ، مرد تعهد می کند که به زوجه بپردازد. ما در این نوشتار به طور مختصر منابع و احکام حقوقی مهریه را بیان می کنیم. بنابراین مهریه مالی است که به هنگام عقد نکاح برای ضوابط شرع و رسم و عادت از طرف مرد به زن پرداخت می گردد و صداق – صداقیه، کابین و قرض هم نامیده می شود.
مهریه عندالمطالبه است یعنی به محض انعقاد عقد نکاح زوجه مالک مهریه می شود . در صورت بطلان نکاح و یا فسخ آن از طرف مرد یا زن مهریه به زن تعلق نمی گیرد. در زمان عقد زوجین می توانند توافق نمایند که شخص خاصی ضمانت پرداخت مهریه را بنماید یا تضمین جهت پرداخت آن اخذ شود. بعد از فوت زن مهریه از طریق وراثت قابل مطالبه می باشد. یعنی وراث می توانند به نسبت سهم الارث ادعای مهریه را داشته باشند.
مهریه در طلاق از طرف مرد
زمانی که مرد دادخواست طلاق را تقدیم دادگاه نماید باید کل مهریه زوجه را پرداخت کند.
مهریه در طلاق از طرف زن
در طلاق از طرف زن از نوع طلاق بائن بوده و زوجه باید در قبال مالی که به شوهر می دهد طلاق بگیرد و این مال در اغلب موارد مقداری از مهریه زن می باشد که زوجه آن را بذل می نماید.
مهریه در طلاق توافقی
پرداخت مهریه در طلاق توافقی بستگی به توافق طرفین دارد. هرچند که با توجه به اینکه نوع طلاق خلع می باشد زوجه باید مقداری از مهریه خود را بذل نماید.
قانون مقدار مشخصی برای مهریه تعیین نکرده و بستگی به توافق طرفین دارد. تعیین مهریه در نکاح منقطع الزامی است و عدم تعیین آن موجب ابطال عقد می باشد. قوانین جدید صرفاً درخصوص نحوه وصول مهریه و اجرای محکومیت مالی و بازداشت مرد می باشد.
مهریه به هر میزانی قابل وصول می باشد ولیکن مطابق مقررات جدید اعمال ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و بازداشت مرد درخصوص مهریه صرفاً تا میزان 110 عدد سکه بهار آزادی یا معادل آن میسر می باشد. اگر اموالی از زوج توقیف شود یا ایشان توانایی پرداخت داشته باشد بیش از 110 سکه قابل وصول است. هرگاه زوجه در صدد وصول مهریه خود برآید می تواند با تقدیم دادخواست به همرا عقدنامه به دادگاه خانواده و یا درخواست از اداره اجرای ثبت اقدامات لازم را انجام دهد. مدت آن بستگی به اوقات رسیدگی دادگاه، حضور زوج در دادگاه و روند توقیف اموال زوج و اجرای حکم دارد و مدت مشخصی را نمی توان تعیین کرد. حتی می توان بابت مهریه مرد را ممنوع الخروج کرد.
انواع مهریه
مهر انواع و اقسام مختلفی دارد که عبارتند از :
1. مهرالسنه یا مهر محمدی : مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (س) مقرر کردند و آن عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک است.
2. مهرالمسمی : عبارت است از میزان مالی که به عنوان مهریه در عقد نکاح ذکر می گردد و مورد توافق زوجین است و یا مهری است که در عقد نکاح تعیین شده یا تعیین آن به عهده شخص ثالثی گذارده شده است.
3.مهرالمثل: هرگاه در عقد نکاح در زمان عقد مهریه تعیین نشود، زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهریه تعیین نمایند. حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهریه نزدیکی شود زوجه مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل عبارت است از مال که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال اقران و نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود. مهریه که در نکاح معوضه البضع پس از وقوع نزدیکی و قبل از توافق بر مهر معین برحسب شرافت و اوضاع و احوال زوجه به او داده می شود. (ماده 1091 قانون مدنی)
4. مهرالمتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کنند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه داشته است در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج را مدنظر قرار می دهند، به طور خلاصه مهرالمتعه مهری است که در نکاح مفوضه البُضع شوهر به زن مطلقه خود که با او نزدیکی نکرده می دهد برای تعیین این مهر برخلاف مهرالمثل مرد از حیث وضعیت مالی مرد مد نظر قرار می گیرد.
5.مفوضه البضع: زوجه را در عقد نکاحی که دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد با شرط عدم مهر شده باشد مفوضه النضع نامند.
6. مفوضه المهر: زوجه را در نکاح دائم که تعیین مقدار مهریه را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند، مفوضه المهر گویند.
مهریه عندالاستطاعه چیست؟
عندالاستطاعه قیدی است که در عقدنامه درج می شود و تا زمانی که مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد زن نمی تواند مهریه خود را وصول نماید.
تفاوت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه
در زمانی که مهریه عندالمطالبه تعیین شود مرد محکوم به پرداخت مهریه شده و با توجه به شرایط باید آن را پرداخت کند ولیکن در زمانی که مهریه عندالاستطاعه تعیین می شود ابتدا باید ثابت شود که زوج توانایی پرداخت دارد.
دادخواست اعسار در مهریه
دادخواست اعسار از جانب مرد تقدیم دادگاه می شود و شخص باید ثابت نماید که توانایی پرداخت دین خود را ندارد و بر مبنای توانایی او دین تقسیط می شود.
مفهوم حال یا مدت دار بودن مهریه:
مهریه می تواند حال باشد یا مدت دار، اگر حال باشد زوجه می تواند بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه نماید و تا وصول آن از تمکین نیز امتناع کند و اقدام زن به موجب حق حبس از موارد نشوز نبوده و مسقط نفقه نیز نمی شود. ولی اگر مهریه مدت دار باشد، حق حبس ساقط و زن با تمکین می تواند نفقه دریافت کند.
زن به مجرد عقد مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. مهریه در سند نکاحنامه ذکر می شود و به صورت دین بر عهده شوهر خواهد بود. در عقد نکاح دائم می توان مهر تعیین نموده، یا پس از وقوع عقد بر میزان مهریه توافق کرد و عدم تعیین مهریه در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نیست ولی در عقد نکاح غیر دائم (موقت) مبنای وقوع عقد تعیین مهریه می باشد عدم ذکر مهریه در نکاح موقت موجب بطلان آن خواهد بود.
شرایط مهریه:
مهریه باید دارای شرایط زیر باشد:
1. مهریه ارزش مالی داشته باشد بنابراین آنچه را که فاقد ارزش مالی باشد نمی توان به عنوان مهریه تعیین کرد.
2 . زوج مالی را که می تواند مهریه قرار دهد که خود مالک آن باشد، بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمی توان مهریه قرار داد. از نظر شرع و قانون قابل نقل و انتقال و معامله باشد لذا نمی توان مشروبات الکلی یا حیوانات حرام گوشت و….. را به عنوان مهریه تعیین کرد.
4. لازم نیست که مهریه عین معین باشد، بلکه انجام عمل یا حرفه آموزی یا تدریس هم می تواند مهریه باشد مثل آموزش رایانه یا آموزش قرآن یا زبان انگلیسی به زوجه می تواند، به عنوان مهریه تعیین نمود.