پمپ پریستالتیک چیست؟ انواع، کاربرد، مزایا و معایب
پمپ‌ها از جمله کاربردی‌ترین تجهیزاتی هستند که امروزه در تمامی صنایع کاربردهای متعددی دارند. پمپ‌ها می‌توانند انواع مختلفی از نظر قدرت، نحوه عملکرد، تعداد مراحل کار، سرعت، نحوه روغن پاشی و … داشته باشند و هر کدام از ویژگی‌ها و مشخصات منحصربه‌فردی برخوردارند. پمپ پریستالتیک یکی از انواع پمپ‌های جابجایی مثبت است که امروزه مورد توجه قرار گرفته و برای انتقال بسیاری از سیالات استفاده می‌شود. در ادامه این مطلب از شرکت گذرگاه صنعت و تجارت ایرانیان به بررسی کامل پمپ پریستالتیک، نحوه کار، مزایا و معایب و همچنین کاربردهای آن پرداخته خواهد شد.
پمپ پریستالتیک چیست؟
پمپ پریستالتیک (Peristaltic Pump) که با نام پمپ غلتکی نیز شناخته می‌شود یکی از پمپ‌های جابجایی مثبت است که برای انتقال طیف گسترده‌ای از سیالات استفاده می‌شود و میزان دبی آن نیز می‌تواند از چند میلی‌متر تا چندمتر مکعب در دقیقه متغیر باشد. این پمپ‌ها بیش از صد سال است که اختراع شده‌اند و جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف دارند. در پمپ‌های پریستالتیک سیال در داخل یک لوله انعطاف‌پذیر محبوس شده و توسط یک سری غلتک که به وسیله یک محرک که معمولاً یک روتور است، به جریان میافتد.
از آنجایی که در این پمپ‌ها فقط بخش داخلی تیوب با سیال در تماس است، میزان استهلاک بسیار کم است و به همین دلیل می‌تواند یکی از بهترین پمپ‌ها برای انتقال سیالات خورنده و ساینده باشد. این پمپ‌ها همچنین می‌توانند برای انتقال سیالاتی که نیاز به شرایط استریل دارند مناسب هستند چرا که سیال با محیط بیرون ارتباط نخواهد داشت.
نحوه کار پمپ پریستالتیک
در حقیقت پمپ‌های پریستالتیک بر اساس اصل بیولوژیکی پریستالتیس کار می‌کنند که شامل انقباض و انبساط غیر ارادی عضلات در دستگاه گوارش (مری، معده و رودهها) برای پیشبرد مواد غذایی است. این پمپ می‌تواند با فشرده‌سازی و رفع فشار بر روی یک لوله انعطاف‌پذیر باعث انتقال سیالات شود. با چرخش روتور پمپ، غلتک‌ها به حرکت در آمده و با ایجاد فشار بر روی دیواره بیرونی شلنگ پمپ می‌شوند. این حرکت چرخشی و نوسانی موجب می‌شود که در ورودی پمپ مکش ایجاد شده و سیال به سمت خروجی پمپ منتقل شود.
در حقیقت پمپ‌های پریستالتیک همانند سایر پمپ‌ها از اجزای مختلفی تشکیل می‌شوند که هرکدام می‌توانند کاربردها و وظایف خاصی داشته باشند. درایور یا الکتروگیربکس، هد پمپ، حلقه آب بندی، براکت نصب فلنج، کاسه نمد، روتور، شیشه روئیت، کفشک، شلنگ یا تیوب و بدنه مهم‌ترین اجزای این پمپ‌ها هستند و هر کدام وظایف مشخصی داشته و در نحوه عملکرد پمپ مؤثر هستند.
انواع پمپ پریستالتیک و کاربردهای آن‌ها
پمپ‌های پریستالتیک همانند انواع و پمپ‌های دیگر می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند اما از نظر مکانیسم عملکرد می‌توانند شامل سه نوع اصلی پمپ شلنگی (Hose Pump)، پمپ خارج از مرکز 360 درجه‌ای 360 Degree Eccentric و پمپ تیوپی (Tube Pump) هستند. از نظر نوع فشاری که پمپ‌ها در آن به کار گرفته می‌شوند نیز می‌توان این پمپ‌ها را به دو دسته اصلی تقسیم کرد.
پمپ‌های پریستالتیک فشار قوی که در محیط فشار قوی بالاتر از ۱۶ بار استفاده شده و سیستم اصلی انتقال سیال آن‌ها بر مبنای استفاده از کفشک است و پمپ‌های پریستالتیک کم فشار که دارای بست‌های خشک هستند و از غلتک برای انتقال سیال استفاده می‌کنند. از مهم‌ترین کاربردهای پمپ پریستالتیک می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- استفاده در صنعت غذا و نوشیدنی‌ها
- استفاده در صنعت دام و طیور
- استفاده در صنعت آرایشی و بهداشتی و همچنین صنعت دارو
- استفاده در صنایع پزشکی و دامپزشکی
- استفاده در صنعت آب و فاضلاب
- استفاده در صنعت شیمیایی، پتروشیمی و پالایشگاهی
- استفاده در صنایع رنگسازی و کاغذسازی
- استفاده در صنعت ساختمان‌سازی و کشاورزی
- استفاده در معادن و صنایع نظامی و …
پمپ Peristaltic از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
پمپ پریستالتیک ساز و کار نسبتاً ساده‌ای دارد و به همین دلیل فرآیند نصب آن هم بسیار راحت است. این پمپ‌ها از چند بخش کوچک تشکیل شده‌اند که اصلی‌ترین و محوری‌ترین قسمت آن‌ها، موتور یا الکتروموتور دستگاه است. در این دستگاه‌ها یک روتور به کار گرفته شده است که با توجه به مدل دستگاه ممکن است تعدادی غلطک یا رولر (Roller)، تعدادی کفشک (Shoes)، و یا لوب (Lob) در آن استفاده شده باشد. در قسمت داخلی روتور از یک شلنگ یا یک تیوپ خاص برای انتقال سیال استفاده شده که حرکت غلطک و لوله‌ها باعث ایجاد فشار مثبت در بخش داخلی آن و در نتیجه جابجایی سیال می‌شود.
بیشتر بخش‌های بدنه پمپ پریستالتیک از جنس استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ است که در نتیجه میزان اصطکاک قطعات مختلف به حداقل رسیده و از طرف دیگر طول عمر پمپ هم بالاتر می‌رود. معمولاً در نمونه‌های صنعتی از چدن آلیاژی برای بدنه پمپ‌ها استفاده می‌شود، اما در نمونه‌های آزمایشگاهی و همچنین در دستگاه‌هایی که به شکل گریز از مرکز کار می‌کنند، امکان استفاده از پلاستیک خشک برای بدنه دستگاه فراهم شده است.
اجزا اصلی پمپ پریستالتیک
- موتورگیربکس
- محفظه پمپ
- روتور
- شلنگ
- پوسته پمپ
- اتصالات آب‌بندی
مشخصه‌های این پمپ چه می باشد؟
برای کار با پمپ پریستالتیک ابتدا باید مشخصه‌های آن را بدانید تا مطمئن شوید این نوع پمپ برای کاربرد مورد نظر شما مناسب باشد. حداکثر فشاری که می‌توان توسط این پمپ ایجاد کرد 16 بار و حداکثر دبی 50 متر مکعب بر ساعت است.
پمپ‌های پریستالتیک چه انواعی دارند؟
این نوع پمپ را بر حسب نحوه مکانیزم سیال می‌توان به سه نوع تقسیم کرد: تیوپی، شلنگی و خارج از مرکز 360 درجه که در این میان نوع شلنگی بیش از سایرین طرفدار دارد.
پمپ پریستالتیک شلنگی (hose pump)
یکی از پرطرفدارترین انواع پمپ پریستالتیک، پمپ شلنگی است که در آن برای انتقال سیال از شلنگ استفاده می‌شود. این نوع پمپ قابلیت ایجاد فشار در بازه‌های پایین و بالا را دارد. به این شکل که برای تأمین فشارهای پایین‌تر از غلتک و برای ایجاد فشارهای بالا از کفشک برای چرخش شلنگ و پمپاژ مایع استفاده می‌کند. در مورد فشارهای بالا شلنگ باید تقویت شده باشد تا بتواند فشار را تحمل کند. گاهی افزایش فشار در این حالت از 16 بار نیز بیشتر می‌شود.
معایب و مزایای پمپ پریستالتیک را بیشتر بشناسید
این نوع پمپ نیز مانند سایر انواع پمپ‌های صنعتی و آزمایشگاهی، محدودیت‌ها و مزایایی به همراه دارد. اگر قصد خرید و استفاده از این پمپ را دارید، ابتدا باید با معایب و محسنات آن آشنا شوید.
مزایای استفاده از پمپ‌های پریستالتیک چه می باشد؟
برخی از مهم‌ترین مزایای این پمپ‌ها در ادامه آورده می‌شوند:
- به عنوان اولین نکته می‌توان به عدم تماس میان اجزای پمپ پریستالتیک و سیال مورد استفاده اشاره کرد که در ابتدای متن نیز به آن اشاره شد. همین ویژگی باعث می‌شود این پمپ برای انتقال برخی سیالات خاص به عنوان گزینه‌ای ویژه در نظر گرفته شود. برای مثال سیالاتی که خورندگی بالایی دارند، استریل بودن شرایط پمپاژ آن‌ها اهمیت زیادی دارد، دارای ذراتی هستند که موجب سایش اجزاء پمپ می‌شوند و …
- میزان مکش ایجاد شده توسط پمپ پریستالتیک قابل ملاحظه است.
- فرآیند نگهداری و تعمیر این پمپ بسیار آسان است. همچنین راه‌اندازی و نصب آن پیچیده و دشوار نیست.
- به دلیل عدم تماس میان سیال و قطعات اصلی پمپ، احتمال خرابی و خسارت در آن پایین‌تر است. همچنین بافت سیال تحت پمپاژ نیز دچار آسیب و تغییر نمی‌شود.
- به مکانیکال سیل نیاز چندانی ندارد.
- این نوع پمپ دارای پیچ تنظیم دبی است و دقت بالایی در پمپاژ دارد، تا جایی که گاهی با دوزینگ پمپ اشتباه گرفته می‌شود.
- جریان سیال در پمپ پریستالتیک قابل برگشت نیست. یعنی می‌توان مطمئن بود که سیال به مخزن اولیه باز نمی‌گردد.
- اگر سیال مورد استفاده به شکلی است که در اثر تنش برشی به آسانی دچار تغییر بافت می‌شود، این نوع پمپ برای انتقال آن بسیار مناسب است. زیرا تحت جریانی ملایم و بدون تنش عملیات پمپاژ را انجام می‌دهد.
انواع لوله‌های مورد استفاده در این پمپ بسیار متنوع هستند و از جنس‌های گوناگونی ساخته می‌شوند. به همین دلیل می‌توانند با اغلب سیالات سازگاری داشته باشند.
محدودیت‌های استفاده از این پمپ
محدودیت‌ها و معایب پمپ پریستالتیک نسبت به مزایای آن اندک است:
- همانطور که اجزاء اصلی مانند غلتک و … کمتر دچار آسیب می‌شوند، در عوض استهلاک شلنگ یا تیوپ آن بالا است.
- اگر کاربرد مورد نظر شما به گونه‌ای است که به جریان یکنواختی از سیال نیاز دارید، این نوع پمپ برای شما مناسب نخواهد بود. زیرا جریان ایجاد شده توسط آن پالس‌دار است.