آسیبی که نباید به سادگی از آن گذشت؛
از چند روز پیش تبلیغاتی گسترده در فضای مجازی منتشر شده که بر مبنای آن یک سایت شناخته‌شده خرید اینترنتی، همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران تخفیف‌هایی تا ۷۰ درصدی برای کتاب‌های مختلف در نظر گرفته است.
به گزارش گروه فرهنگ خبرگزاری علم و فناوری آنا، فردا و در بیستیمن روز از اردیبهست ماه سال ۱۴۰۲، سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی است» در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) آغاز خواهد شد. نمایشگاه کتاب امسال تا سی‌ام اردیبهشت‌ماه به شکل حقیقی و مجازی برگزار می‌شود.
بر اساس گزارش آنا، علاوه بر ۲۷۰۰ ناشر داخلی در بخش‌های عمومی، دانشگاهی و کودک و نوجوان،۱۰۰ ناشر خارجی نیز در غرفه‌های نمایشگاه حاضرند تا کتاب‌هایی را که از سال ۲۰۱۵ تا امسال منتشر شده‌اند را عرضه کنند؛ حدود ۴۵ هزار عنوان کتاب در بخش بین‌الملل عرضه می‌شود که نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد در تعداد عناوین و ۲۰ درصد در تعداد ناشران و غرفه‌ها افزایش وجود دارد.
به عبارتی ۲۰۰ کتابفروش، ۱۰۰ ناشر خارجی و ۲۷۰۰ ناشر داخلی در بخش حضوری در نمایشگاه سی و چهارم فعال هستند که در بخش داخلی ۲۰ درصد و خارجی ۳۰ درصد تخفیف اعمال خواهد شد.
** نمایشی به موازات یک نمایشگاه!
اما این رویداد با این حجم و گستره در شرایطی برگزار می‌شود که از چند روز پیش تبلیغاتی گسترده در فضای مجازی منتشر شد که بر مبنای آن یک سایت شناخته‌شده خرید اینترنتی، به راحتی تخفیف‌های ۳۰ تا ۷۰ درصدی برای کتاب‌های مختلف در نظر گرفته است. در حالی که سقف تخفیف فروش کتاب در نمایشگاه پنجاه درصد است که البته اغلب ناشران همان تخفیف ۱۵ تا ۲۰ درصدی را اعمال می‌کنند. کتاب‌هایی که با این حجم از تخفیف، احتمالاً از جنس بی‌کیفیت و قاچاق است که این روز‌ها به وفور در اماکن عمومی، ایستگاه‌های مترو و پاساژ‌های خرید هم عرضه می‌شود.
جالب این جاست که این سایت، تخفیف‌های غیرمنطقی خود را درست در بازه زمانی همزمان با برپایی نمایشگاه بین المللی کتاب اعمال کرده است. در ادامه نیز برای این که به این اقدام رنگ و بویی رویدادمحور نیز بدهد، نام آن را «نهمین نمایشگاه آنلاین کتاب» گذاشته و این‌گونه به علاقه‌مندان و همراهانش توصیه می‌کند که «کتاب مورد علاقه‌ت رو از ۱۸ تا ۳۱ اردیبهشت با حداکثر ۷۰% تخفیف، می‌تونی از … تهیه کنی.»
از سوی دیگر، با وجود برنامه‌های متنوع نمایشگاه کتاب برای حضور ناشران، نویسندگان و شاعران و اهالی قلم و دیدار رو در روی آنها با مخاطبانشان، اما این سایت اعلام می‌دارد: «هر روز ساعت ۱۲ ظهر، اثر یکی از نویسند‌های بزرگ کشور با امضا نویسنده آماده ارسال برای شماست!»
فارغ از این که منابع تهیه کتاب‌های این سایت فروش چیست و این کتاب‌ها از حیث محتوایی و شکلی چه مشخصاتی دارند، این که چنین طرحی همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب در حال اجراست نیز قابل تأمل است. نمایشگاه کتاب تهران اوج فعالیت ناشران و نور امید آنها برای فروش آثارشان است ضمن این که با راه‌اندازی سامانه مجازی فروش کتاب که به کتابفروشان اختصاص دارد، این قشر زحمتکش هم که معمولاَ از بی‌رونق شدن کسب و کار خود در ایام نمایشگاه گلایه داشتند از این رویداد فرهنگی بهره بیشتری خواهند برد.
** قانون چه می‌گوید؟
قانون نظام صنفی، تخفیف‌های نامتعارف را «حراج» محسوب کرده و انجام آنها را بصورت موقت و با رعایت شرایطی و منوط به اخذ مجوز از اتحادیه‌های صنفی دانسته است.
در آیین نامه اجرایی ماده ۸۴ قانون نظام صنفی (حراج و فروش فوق العاده واحدهای صنفی) در تعریف «حراج» چنین آمده است که: حراج به فروش و عرضه کالا به قیمت حداقل پانزده درصد پایین‌تر از قیمت خرید یا تمام شده و نازل‌تر از قیمت متعارف و تعادلی بازار گفته می‌شود که مربوط به پایان فصل مصرف، توسعه اولیه فروش کالا، تغییر شغل و تعطیل واحد صنفی است و در مدت معین در واحدهای صنفی انجام می‌شود.
در ماده دوم این قانون آمده است که تعداد دفعات برگزاری حراج واحدهای صنفی حداکثر سه‌نوبت در سال و هر نوبت حداکثر به مدت یک‌ماه می‌باشد. همچنین درماده سه قانون «حراج و فروش فوق العاده واحدهای صنفی» چنین آمده است که «واحدهای صنفی متقاضی انجام حراج مکلفند کلیه کالاهای موجود در واحد صنفی خود را تحت ضوابط این آیین‌نامه به‌فروش رسانند. همچنین طبق این قانون، هر فرد صنفی مکلف است قبل از برگزاری حراج درخواست خود را با ذکر تاریخ پیشنهادی برای حراج همراه با مدارک ذیل برای اخذ مجوز به اتحادیه مربوط تسلیم نمایند:
الف ) فهرست کلیه کالاهای مورد عرضه در واحد صنفی.
ب) فاکتور خرید یا مدارکی دال بر قیمت‌های تمام شده.
ج) فهرست قیمت‌های رسمی یا متعارف در حال فروش عادی .
د) تعیین درصد تخفیف نسبت به قیمت فروش کالا در مورد حراج .
هـ) لیست قیمت کالا پس از کسر تخفیف .
** ضرورت اقدام به موقع برای پیشگیری از بدعت
متولیان حوزه کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بار‌ها بر مقابله با فروش غیرمجاز کتاب و تخفیف‌ها نجومی برای آثاری که شناسنامه درستی ندارند تأکید کرده‌اند، اما شاهد هستیم که در موسم نمایشگاه که بهار اهالی کتاب و اهالی قلم است، سوداگران فضای دجیتال با نگاه کالایی خود، کتاب را از مصدر کمال به حضیض زوال کشانده‌اند و به رویدادی فرهنگی که پیشینه‌ای سی و چهار ساله دارد دهن کجی کرده‌اند.
فقدان نظارت بر فعالیت چنین سایت‌هایی که ضوابط فنی، اداری و محتوایی حوزه نشر را به سخره گرفته‌اند آسیبی بزرگ برای اهالی فرهنگ و کتابخوانان است که اگر جلوی آن گرفته نشود، به تدریج غلبه تقلب در این حوزه را به روندی عادی تبدیل می‌کند. فروش آنلاین کتاب با این شکل و شمایل و در این بازه قابل‌تامل زمانی که دقیقاً با برگزاری نمایشگاه کتاب همپوشانی دارد، بدعت و آسیبی مخرب و عمیق بر پیکره نشر است که باید با اقدام به موقع مسئولان همراه شود که فرموده اند: «سر چشمه شاید گرفتن به بیل/ چو پر شد نشاید گذشتن به پیل»